tag:blogger.com,1999:blog-22369824538342447002024-03-14T01:53:07.277+05:30शब्द शब्द जपुन ठेव ( नरेन्द्र प्रभू )मी वाचलेल्या साहीत्यामधील चांगले, मला आवडलेले भाग या ब्लॉगवर दिले आहेत. : नरेन्द्र प्रभूNarendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.comBlogger53125tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-28888494203904837992014-06-22T18:23:00.001+05:302014-06-22T18:26:33.816+05:30 जे कधीच नव्हते, त्याची..<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-YLBowsV3KGU/U6bRM0L91wI/AAAAAAAAISQ/AbB97V1WST0/s1600/sam095.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-YLBowsV3KGU/U6bRM0L91wI/AAAAAAAAISQ/AbB97V1WST0/s1600/sam095.jpg" height="400" width="263" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
सत्ता एकहाती एकवटण्याच्या धोक्याची चर्चा करताना गोडबोले यांनी नेहरूंपासून नंतरच्या प्रत्येक पंतप्रधानाने मंत्रिमंडळाला तसेच संकेतांना बाजूला ठेवून परस्पर निर्णय घेतल्याची अनेक उदाहरणे दिली आहेत. १९५५ साली संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सुरक्षा मंडळाचे कायम सदस्यत्व भारताला मिळत असतानाही नेहरूंनी परस्पर निर्णय घेऊन ते चीनला देऊ केले, त्यानंतर आजतागायत भारताला ते मिळू शकलेले नाही हे उदाहरण नेहरूंच्या एककल्ली कारभारावर प्रकाश टाकते. इंदिरा गांधी (आणीबाणी), राजीव गांधी (मुस्लीम महिला विधेयक), पी. व्ही. नरसिंह राव (बाबरी मशीद) अशी अनेक उदाहरणे देताना आणीबाणीच्या काळात इंदिरा गांधी यांनी आणलेले एक विधेयक नंतरच्या निवडणुकीत त्यांचा पराभव झाल्याने बारगळल्याबाबत सुस्कारा सोडतात. पंतप्रधानांचे अधिकार वाढविणारे व त्याला न्यायालयीन कारवाईच्या कक्षेबाहेर ठेवणारी ती घटनादुरुस्ती मान्य झाली असती, तर भारतात लोकशाही शिल्लकच राहिली नसती, असे ते नमूद करतात. </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
गेल्या सरकारमधील सोनिया गांधी यांच्या अध्यक्षतेखालील राष्ट्रीय सल्लागार मंडळाला विनाकारण अनन्यसाधारण महत्त्व दिले गेले, बिनबुडाच्या स्वयंसेवी संस्थांची त्यातील लुडबुड पाहता हे मंडळ 'सुपर कॅबिनेट'च झाले होते. कोणतीही जबाबदारी न घेता सर्वाधिकार असे एकवटण्याने लोकशाहीला मारक ठरते हे खरेच. </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<a name='more'></a>पूर्ण लेख:<br />
<a href="http://www.loksatta.com/sampadkiya-news/good-governance-never-on-indias-radar-619026/">http://www.loksatta.com/sampadkiya-news/good-governance-never-on-indias-radar-619026/</a><br />
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
'गुड गव्हर्नन्स नेव्हर ऑन इंडियाज् रडार' :</div>
<div style="text-align: justify;">
माधव गोडबोले,</div>
<div style="text-align: justify;">
(केंद्राय गृह खात्याचे माजी मुख्य सचिव).</div>
<div style="text-align: justify;">
रूपा पब्लिकेशन्स, नवी दिल्ली, </div>
<div style="text-align: justify;">
पाने : ३१२, किंमत : ५०० रुपये.</div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-14286566073614160862014-03-05T22:21:00.001+05:302014-03-05T22:21:14.740+05:30जीव लावला..... लावला असा...! <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2014/03/pcr021.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2014/03/pcr021.jpg" style="text-align: left;" /></a>कॅलिफोर्नियात समुद्र किनाऱ्यालगत, प्राचीन काळापासून अस्तित्वात असलेल्या आणि खूप उंच वाढणाऱ्या 'रेडवूड' या वृक्षाचं जंगल आहे. विशेष म्हणजे जगात हा वृक्ष इतरत्र कोठेही आढळत नाही. फर्निचरच्या व्यवसायासाठी अमेरिकन लाकूड कंपन्या या वृक्षाची सर्रास तोड करतात. याच कॅलिफोर्नियातील एका धनाढय़ कंपनीला शेकडो चौरस हेक्टर जंगलतोडीचे कंत्राट मिळाले होते. या कंपनीने यापूर्वीही अशीच मोठय़ा प्रमाणावर जंगलं साफ केली होती आणि त्यामुळे जमिनीची धूप होऊन जमीन खचणे, सुपीक माती वाहून जाणे, यांसारखे पर्यावरणाचे नुकसान तर झालेच. शिवाय जंगलातील वृक्षवल्लीच्या आसऱ्यात राहणाऱ्या प्राणीमात्राचेही अस्तित्व धोक्यात आले. काही प्रजाती नष्टही झाल्या. लाकूडतोड कंपन्यांच्या या 'जंगलराज'ला पर्यावरणप्रेमी व्यक्ती, संस्था वेगवेगळ्या मार्गाने विरोध करतच होत्या. त्यांच्यापैकीच एका छोटय़ा गटाने सुमारे हजार वर्षे जुन्या रेडवुडवर ६ बाय ६ चे दोन प्लॅटफॉर्म बांधून त्यावरच ठिय्या आंदोलन सुरू केले.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
झाडावरच मुक्काम ठोकला की तो पाडायला कोणी धजावणार नाही ही त्यांची अटकळ होती. सुमारे २०० फूट उंचीचा हा भलामोठा वृक्ष कापण्यापासून वाचवणे आणि त्याचबरोबर पर्यावरण संरक्षणाकडे जनतेचे लक्ष वेधून घेणे असे दुहेरी उद्दिष्ट ठेवून हा लढा सुरू झाला. या पर्यावरणप्रेमी गटाने झाडास 'लुना' हे नावही दिले होते. आळीपाळीने गटातील एकएक सदस्य झाडावर चढून मुक्काम करू लागला. हळूहळू अमेरिकेतील प्रसिद्धीमाध्यमांचे त्यांच्या या आगळ्यावेगळ्या आंदोलनाकडे लक्ष गेलं. एकएक दिवस जात होता. हे स्वयंसेवक एकएक करून फार फार तर २-४ दिवस झाडावर काढायचे. थंडीचा ऋतू अगदी तोंडावर आला होता आणि या स्वयंसेवकातील उत्साहही थंड पडू लागला. हळूहळू स्वयंसेवकांची संख्या रोडावू लागली.</div>
<div style="text-align: justify;">
आणि त्याच वेळी 'तिचा' या प्रकरणात प्रवेश झाला..</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
ती, ज्युलिया आपल्या मित्र-मैत्रिणींबरोबरच पॅसिफिक किनाऱ्यावरील रेन-फॉरेस्टच्या भटकंतीवर निघाली होती. या जंगलांनी तिच्यावर अशी काही मोहिनी घातली की, त्यांच्या संरक्षणासाठी गरज पडल्यास लढा देण्याचा तिने निर्णय घेतला आणि नोव्हेंबर महिन्यात तिने 'हमबोल्ड काऊन्टी' या पर्यावरण रक्षणासाठी कार्यरत असलेल्या गटाबरोबर काम करायला सुरुवात केली. आंदोलनाचा भाग म्हणून ती झाडावर चढली. पाच दिवस वर राहून खाली उतरली तेव्हा तिला कळले की, तिच्यानंतर झाडावर चढायला कोणीच नाही. झाडावर कोणी चढले नसते तर ते आंदोलन फसलेच असते आणि या आंदोलनावर घाव घालायला कंपनीचे लोक बाजूलाच तंबू ठोकून टपून बसले होते.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
ज्युलियाने क्षणाचाही विचार न करता पुन्हा झाडावर चढली. तो दिवस होता १० डिसेंबर १९९७. दोन आठवडय़ांनंतर पुन्हा जमिनीवर भेटू, असं सहकाऱ्यांना सांगून झाडावर चढलेली ज्युलिया तब्बल ७३८ दिवस या झाडावर मुक्काम ठोकून होती आणि मग काय ज्युलियामुळे 'लुना' आणि 'लुना'मुळे ज्युलिया, दोघांनाही जगभर प्रसिद्धी मिळाली. (आता ती ज्युलिया बटरप्लाय हिल या नावाने ओळखली जाते) पर्यावरण रक्षणासाठी एका तरुण मुलीने दिलेला हा प्रदीर्घ तरीही आहिंसक लढा. अनेक देशांमधील धनदांडग्या कंपन्यांच्या डोळ्यात अंजन घालणारा होता. पर्यावरणप्रेमींसाठी स्फूर्तीदायक होता. पर्यावरण रक्षणासाठी झटणाऱ्यांकरता एक 'माइलस्टोन' ठरला..</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
दोन वर्षांच्या 'लुना'वरील वास्तव्यात तिला कोणत्या यातना सहन कराव्या लागल्या नाहीत? खाली असलेले स्वयंसेवक तिला दोरीवरून अन्न-पाण्याचा पुरवठा करायचे. जमिनीपासून १८० फूट उंच ६ बाय ६ च्या तकलादू फळकुटावर, कॅलिफोर्नियातील हाडे गोठवणाऱ्या थंडीत काढायचे म्हणजे येऱ्यागबाळ्याचे काम नव्हते. टिंबर कंपनीही तिने झाडावरून उतरावे म्हणून शड्डू ठोकून तयारच होती. पण ती बधत नाही हे लक्षात आल्यावर, हेलिकॉप्टर झाडाजवळ थांबवून हवेचा, दिव्यांचा प्रचंड मोठा झोत तिच्या दिशेने सोडला जाई. अत्यंत कर्णकर्कश संगीत दिवस-रात्र तिला ऐकू जाईल असे लावायचे, 'लुना'च्या आजूबाजूची सर्व झाडे कापून, तिच्यासकट 'लुना' कापून टाकण्यासाठी लाऊडस्पीकरवरून धमकावले जायचे, सर्व प्रकारचा मानसिक दबाव आणून तिचे मनोधैर्य खच्ची करण्याचे अयशस्वी प्रयत्न झाले. शेवटचा प्रयत्न म्हणून झाडाजवळ २४ तास कडक पाहारा ठेवून तिचे अन्नपाणी बंद करण्याचाही प्रयत्न झाला. एकीकडे अतिथंड आणि बोचऱ्या वाऱ्यांमुळे हातापायाची बोटं निकामी होण्याची वेळ आली. सोसाटय़ाचा वारा आणि त्यामुळे आलेल्या वादळाच्या तडाख्यात ती खाली पडता पडता वाचली. अशा या जीवघेण्या यातनांमुळे ती अनेक आठवडेच्या आठवडे झोपू शकली नाही. स्वत:चे हाल सहन करून 'लुना'वरील संकट टाळण्यासाठी जीवाची बाजी मारली. यामागे तिचा स्वार्थ काहीच नव्हता, ना तिला कुठली प्रसिद्धी हवी होती. 'अहिंसक मार्गाने पर्यावरण रक्षण करा आणि वसुंधरा वाचवा' हाच संदेश तिला जगाला द्यायचा होता.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
दोन वर्षांच्या प्रदीर्घ वास्तव्यात तिचे 'लुना'बरोबर अव्यक्त, भावनिक ऋणानुबंध निर्माण झाले. हळूहळू ती त्या वृक्षाशी संवाद साधू लागली हे ऐकून कोणाचा विश्वास बसणार नाही, पण एकदा वाऱ्याच्या प्रचंड झोताने ती वरून खाली पडण्याच्याच स्थितीत होती. तेव्हा तिने देवाऐवजी 'लुना'चा धावा केला आणि तिला चक्क भास झाला; 'लुना' झाड तिच्याशी बोलत होतं , तिला सांगत होतं, 'माझ्यासारखंच हवेच्या दिशेने शरीर झुकव, वाऱ्याविरुद्ध लढण्याचा प्रयत्न करू नको' आणि 'लुना'ने सांगितलेली युक्ती अमलात आणून तिने आपला जीव वाचविला. ज्युलियाने पायातले बूट कधीच फेकून दिले होते. अनवाणी पायाने ती संपूर्ण झाडावर फिरायची, त्याचे सौंदर्य डोळ्यात साठवायची, त्याच्या आडोशाने राहणाऱ्या पक्ष्यांना साद घालायची. झाडाच्या पानांच्या आकारातील भिन्नतेमुळे पावसाचे पाणी मुळापर्यंत जाऊन झाड कसे वाढते याचा अभ्यास केला आणि तोही 'लुना' या विश्वविद्यालयातून. या 'लुना'नेच तिला निसर्गाच्या अज्ञात पण हुरळून जाणाऱ्या सौंदर्याची ओळख करून दिली.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
तिचा सगळा व्यवहार झाडावरच चालू होता. दोरीच्या साहाय्याने अन्न, टपाल व इतर वस्तूंची वर-खाली वाहतूक करायची. झाडावर बसून तिने खूप पत्रलेखन केलं. फ्रँक फिरवून डायनोमा चार्ज करून ती रेडिओ ऐकायची, सोलर पॅनेलद्वारे बॅटरी चार्ज करून फोन वापरायची, बघता बघता वर्ष सरले. लाखो अमेरिकी लोकांपर्यंत तिची कहाणी पोहोचली. अनेक ब्रॉडकास्टिंग, रेडिओ केंद्र, टीव्ही चॅनेल्सनी तिच्या मुलाखती घेतल्या. 'लुना' झाडाखाली हजारो लोक संगीताच्या तालावर बेधुंद होऊन नाचत होते. ज्युलियानेसुद्धा त्या छोटय़ाशा फळकुटावरून त्यांना साथ दिली. ध्येयाने प्रेरित होऊन जीवाची पर्वा न करता ज्युलियाने 'लुना'वर यशस्वी लढय़ाचा झेंडा 'फडकावला होता, अवघ्या अमेरिकनांनी तिच्या या धैर्याला 'सलामी' दिली होती. हा भावपूर्ण, हृदयदावक प्रसंग प्रसारमाध्यमांनी संपूर्ण अमेरिकेला दाखवला होता.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
१९९९ मध्ये 'हॅमबोस्ट पॅसिफिक लम्बर' कंपनीबरोबर एक कायदेशीर करार करण्यात आला. त्या करारानुसार आजूबाजूच्या तीन एकरातील झाडे आणि अर्थातच 'लुना' आहे तसं ठेवण्याची हमी देण्यात आली आणि त्या बदल्यात ज्युलियाने झाडावरून उतरण्याचे मान्य केले. या दोन वर्षांच्या काळात जमा झालेले ५० हजार डॉलर कंपनीस भरपाई म्हणून द्यायचे होते. 'अर्थ फर्स्ट' या संघटनेने ते दिले, पण कंपनीने मोठय़ा मानाने ते पैसे एका स्थानिक महाविद्यालयाला शाश्वत जंगलासंबंधीच्या संशोधनासाठी देणगी म्हणून दिले. 'सॅक्चुरी फॉरेस्ट' नावाच्या संस्थेने त्यात मध्यस्थांची महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली.</div>
<div style="text-align: justify;">
आणि अखेर ती झाडावरून खाली उतरली..</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
'लुना' वाचविण्यासाठी तिने झाडावर बसून केलेल्या आंदोलनाला नंतर 'अर्थफर्स्ट' ही पर्यावरणवादी चळवळ, इतर संस्था आणि स्वयंसेवकांनी मदतीचा हात दिला. या सर्वाशिवाय तिचा हा पराक्रम यशस्वी झालाच नसता असं तिला वाटतं. ऑक्टोबर १९९८ मध्ये तिच्या या साहसास कॅलिफोर्नियातील रेडवे येथे संगीत रजनीचे आयोजन करण्यात आले होते. या कार्यक्रमात 'लुना'वर केलेली कविता ज्युलिआने झाडावरून टेलिफोनद्वारे वाचून दाखविली. 'बटरफ्लाय' 'ट्री सीट- द आर्ट ऑफ रेझिसटन्स' हे दोन अनुबोधपट तिच्यावर काढण्यात आले. एका प्रसिद्ध कवीने 'किसड् बाय मिस्ट' ही कविताही तिच्यावर लिहिली. अधूनमधून टेलिव्हिजन सिरिअलमध्ये तिचे नाव यायचे. २ एप्रिल २००० हा दिवस बर्कले शहराने 'ज्युलिया बटरफ्लाय हिल डे' म्हणून साजरा केला. याच वर्षी 'दि लिगसी ऑफ लुना' हे तिचे आत्मचरित्रही प्रसिद्ध झाले. सुप्रसिद्ध भारतीय दिग्दर्शिका दीपा मेहता यांनीही 'विदूषी लुना' नावाची फिचर फिल्म तयार केली आहे. हॉलिवूडची प्रसिद्ध अभिनेत्री त्यात ज्युलियाची भूमिका करीत आहे. हा सिनेमा प्रदर्शनाच्या मार्गावर आहे.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
तर, अशीही तरुणपणीची ज्युलिया बालपणी कशी होती, बालपणात अशा कोणत्या गोष्टी घडल्या, तिच्यावर कोणते संस्कार झालेत ज्यामुळे ती एवढी धाडसी बनली. लहाणपणी अगदी ७/८ वर्षांची असताना ज्युलिया आपल्या कुटुंबासमवेत जंगल ट्रेकला गेली होती. फिरताफिरता एक सुंदरसं, नाजूक फुलपाखरू तिच्या खांद्यावर येऊन विसावलं. जंगल ट्रेक पूर्ण होईपर्यंत ते तसंच तिच्या खांद्यावर होतं. तिच्याशी दोस्तीच केली म्हणा ना! त्यात तेव्हा हे सर्वजण अर्कान्सा राज्यात राहायचे. म्हणून तिला ज्युलिया बटरफ्लाय हिल हे टोपणनाव देण्यात आलं.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
याच वयात एका भीषण मोटार अपघातात ज्युलियाच्या मेंदूला गंभीर इजा झाली. सुमारे वर्षभर तिला त्यासाठी उपचार घ्यावे लागले. मग काय शालेय शिक्षणाचे धडे तिने घरीच गिरविले. हळूहळू ती सावरली आणि या अपघातामुळेच तिला मानवी जीवनातील 'क्षणाचं' महत्त्व उमजलं. एखाद्या क्षणाचं सोनं कसं करायचं हे तिला कळू लागलं, जीवनाची नवी दिशा मिळाली. कालांतराने तिने आपलं महाविद्यालयीन शिक्षण पूर्ण करून व्यापारशास्त्रात पदवी घेतली. तेव्हाच तिने बऱ्याच कविताही केल्या, लिखाण केलं. स्वयंपाक करायला आवडायचे म्हणून वयाच्या १८ व्या वर्षी एक रेस्टारन्टही सुरू केले. पण निसर्गभ्रमण, जंगलसफारीची ओढ तिला स्वस्थ बसू देत नव्हती. त्या अनुषंगाने मग पर्यावरण रक्षणाचीही आवड निर्माण झाली. आणि त्यातूनच घडलं ते 'लुना प्रकरण' लुना अर्थात पर्यावरण रक्षणासाठी २ वर्षे झाडावर राहून तिने केले अथक प्रयत्न आणि अमेरिकेला त्याची नोंद घ्यावीच लागली. तिचा लढा यशस्वी ठरला.</div>
<div style="text-align: justify;">
आजही 'लुना' ताठ मानेने उभे आहे.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
कॅलिफोर्निया राज्यातील स्टॅनफोर्ड शहराबाहेरील एका डोंगरमाथ्यावर १०१ क्रमांकाच्या महामार्गावर 'लुना' ताठ मानेने उभे राहून आपल्याला दर्शन देतो आणि जणू सांगतो, ''हो, माझी जीवनदायिनी ज्युलियाच आहे.'' आज 'लुना' एका घनदाट जंगलात असल्याने आणि एका खासगी कंपनीची मालमत्ता असल्याने त्याचे दूरवरूनच दर्शन घ्यावे लागते. मात्र दरम्याने आणखी एक अनपेक्षित घटना घडली. </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
ज्युलियाने वाचविलेल्या 'लुना'वर सुमारे वर्षभरानंतर एका माथेफिरूने बुंध्यापैकी निम्म्या भागावर यांत्रिकी करवत चालविली. 'लुना'ची जखम भळभळून वाहू लागली, पण लगेच लक्षात आल्याने झाडांचे तज्ज्ञ, स्वयंसेवक जीवशास्त्रज्ञ, वनस्पतीशास्त्रज्ञ एकत्र आले. त्यांनी दिवसभरात विशिष्ट आकाराच्या स्टीलच्या कडय़ा बनविल्या आणि बुंध्यावर फिट केल्या. स्थानिक वनौषधींचाही प्रयोग करण्यात आला. 'लुना'च्या तब्येतीविषयी नियमित बातम्या येऊ लागल्या. 'लुना'ने या सर्वाच्या कष्टाचे चीज केले त्यांच्या प्रयत्नांना यश दिले.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
ज्युलियाने पुढे 'सर्कल ऑफ लाइफ' हा ट्रस्ट स्थापन केला. जगभरातील भिन्नविभिन्न जीवसृष्टीने पर्यावरणाचा आणि परस्परांचा आदर करून जगणे, त्यासाठी जनजागृती करणे, लोकांना शिक्षण आणि प्रेरणा देण्याचे काम सध्या ती जगभर फिरून करीत आहे. पर्यावरण रक्षणासाठी प्रेरणादायक व्याख्यानं देते आहे. याशिवाय पर्यावरण रक्षणासाठी प्रेरणा देणारी अनेक पुस्तके तिने लिहिली. त्यात 'स्पिरिच्युअल अॅक्टिव्हेशन' या पुस्तकाचा समावेश आहे. जॉन केनेडी (ज्युनिअर) यांनीही एका मासिकात तिच्या कार्याचा गौरव केला होता. 'वसुंधरा वाचवा, नवी पिढी वाचेल' हा मंत्र जपत, ज्युलिया आजही ठिकठिकाणी आपल्या भाषणांमधून पर्यावरण रक्षणाची हाक देत आहे.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
भारतासह संपूर्ण जगात ज्युलियासारखे एकांडे शिलेदार, पर्यावरणवादी गट, पर्यावरण रक्षणाच्या कार्यात सक्रिय आहेत. अनंत अडचणींना तोंड देत एकाकी आपले कार्य करीत आहेत. प्रस्थापित धनदांडग्यांविरोधात मूकपणे तर कधी जाहीरपणे लढा देत आहेत; परंतु दु:ख याचे वाटते की, ज्युलिया आणि 'लुना' यांना जगभर प्रसिद्धी मिळाली तशी यांच्या कार्याची ओळख अजूनही बऱ्याच भागात झालेली नाही. विविध संस्था सरकार संघटनांकडून त्यांच्या कार्याला बळ मिळणे तर दूरच, पण त्याची दखलही क्वचितच घेतली जाते. त्यांच्या या अनामिक, एकाकी पर्यावरण लढय़ाला स्फूर्ती व दिलासा मिळो हीच इच्छा!</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: red;">अमृता करकरे </span></div>
<div style="text-align: justify;">
साभार लोकसत्ता </div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-70555548837362718172014-01-11T16:49:00.004+05:302014-01-11T16:54:57.602+05:30मौन<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<a href="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2014/01/cr31-150x100.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="silence" border="0" src="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2014/01/cr31-150x100.jpg" /></a><span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="color: #303030; font-family: "Mangal","serif"; letter-spacing: 0.75pt; line-height: 115%;">प्रत्येक मनुष्यमात्राचं अंतिम
उद्दिष्ट असतं आनंद आणि शांती. चिरस्थायी अशी शांती! सत्ता</span><span style="color: #303030; font-family: "Mangal","serif"; letter-spacing: 0.75pt; line-height: 115%;">, <span lang="AR-SA">पैसा</span>, <span lang="AR-SA">भौतिक</span><span class="apple-converted-space"> </span></span><span lang="AR-SA">सुखं हव्यास वाढवतात. परिणामी दु:ख वाढवतात. त्यांच्या प्राप्तीने मन
शांत होत नाही. बेचैनी कमी होत नाही. हवीशी वाटणारी सारी भौतिक सुखे मिळूनही आपण
शांत नाही</span>, <span lang="AR-SA">आनंदी नाही. हे कुणाला लवकर कळतं. कुणाला
उशिरा कळतं. ते कळलं की सत्याच्या शोधासाठी साधकाची यात्रा सुरू होते. योगी अरविंद
घोष यांनी ही वस्तुस्थिती समजावून देताना या वाटेवरचा पहिला टप्पा सांगितला आहे तो
मौनाचा! मौन म्हणजे केवळ न बोलणं नव्हे. किंवा मौन म्हणजे ध्वनीच्या साहाय्याने
बोलल्या जाणाऱ्या भाषेचा प्रतिबंध एवढाच अर्थ नव्हे. आपल्या आत स्वत:शी सतत संवाद
चालू असतो. विचारांच्या लाटा थडकत असतात. सततच्या या विचारांनी मेंदूही शिजत असतो.
पण विचार थांबत नाहीत. निरंतरपणे बुरे-भले</span>, <span lang="AR-SA">राग-द्वेषाचे</span>,
<span lang="AR-SA">हषरेल्हासाचे</span>, <span lang="AR-SA">आपल्या जुन्या साठलेल्या
अनुभवांमधून कसल्या कसल्या भावना निर्माण करणारे विचार चालू राहतात. हे विचार
पूर्णपणे थांबवणं</span>, <span lang="AR-SA">आलेल्या विचाराचं बळजबरीने दमन न करता
तटस्थ राहून त्यांना वाहून जाऊ देणं.. हळूहळू स्तब्ध होत मन विचाररहित करणं</span>,
<span lang="AR-SA">अतंर्बाह्य नीरव होणं म्हणजे मौन. एरवी जपमाळ हातात घेऊन बसलं.
डोळे मिटले तरी मनात नाना विचार-विकारांचं थैमान सुरू असेल</span>, <span lang="AR-SA">कोण लागट बोललं</span>, <span lang="AR-SA">त्याचा बदला कसा घेता येईल
वगैरे योजना मनात सुरू असतील तर जपाच्या माध्यमातून का होईना</span>, <span lang="AR-SA">एकाग्रता कशी साधली जाणार</span>?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span lang="AR-SA" style="font-size: large;">योगी अरविंद घोष यांच्या मते, <span lang="AR-SA">आपल्या आतील नवीन विश्वाचा शोध घेण्याच्या वाटेवर आपण निघतो तेव्हा
जुनं विश्व</span>, <span lang="AR-SA">जुने विचार</span>, <span lang="AR-SA">अनुभव</span>,
<span lang="AR-SA">मनावर ठोकून-ठाकून पक्क्या केलेल्या धारणा अशांसारखी आत साठलेली
सारी गाठोडी</span>, <span lang="AR-SA">विचार-विकारांचा कचरा आपल्याला झटकून
टाकायला हवा. हे करण्यासाठी मनाची पुरेशी तयारी हवी. आपल्याला नव्या जगाकडे जाणारी
पाऊलवाट निवडायची आहे असा मनाचा पक्का निश्चय हवा. कधी कधी मनाची अशी तयारी होत
आलीच असते. मग अचानक एका क्षणी एखाद्या विजेसारखा प्रभावी विचार चमकून जातो</span>,
<span lang="AR-SA">की आता बस्स झालं. मनाशी कवटाळून धरलेलं हे चिंध्याचांध्यांचं
गाठोडं फेकून द्यायला हवं. हे ओझं घेऊन नाही जगायचं यापुढे! मग मात्र आपण सहजपणे
ते सगळं मागे सोडून देऊन पुढे निघतो. या वेळी मनाची अखंड चाललेली यंत्रसामग्री
थांबते. हा क्षण महत्त्वाचा असतो.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span lang="AR-SA" style="font-size: large;">आपल्याला कदाचित असं वाटेल की विचार करण्याची शक्ती
फार मोठी आहे. खरं तर विचार पूर्णपणे थांबवून नि:स्तब्ध अवस्था साधण्याची शक्ती
त्याहून मोठी आहे. मौन साधण्याची तुमची प्रक्रिया सुरू <span lang="AR-SA">झाली की केवळ पाच मिनिटे जरी विचार</span>, <span lang="AR-SA">भावनांचा
गलबला थांबवला</span>, <span lang="AR-SA">पंचेंद्रियांकडून सतत येणाऱ्या
संदेशांबद्दल निर्विकार राहिलं</span>, <span lang="AR-SA">मनात त्यानुसार
प्रतिक्रिया उमटल्या नाहीत</span>, <span lang="AR-SA">मनाच्या विशाल सरोवरात कसलेही
तरंग उमटले नाहीत तरी तेवढय़ा पाच मिनिटांच्या अल्पावधीत मौनाची अफाट ताकद आपल्याला
समजते. लक्षात येतं की आपल्या गोंधळ</span>, <span lang="AR-SA">गडबड</span>, <span lang="AR-SA">कोलाहल आणि क्षोभ यांनी मनात प्रवेश केला होता. अस्वस्थपणा</span>, <span lang="AR-SA">बेचैनी</span>, <span lang="AR-SA">अशांतता यांनी आपल्याला घेरलं होतं या
वादळवाऱ्यांनी कितीही घेरलं तरी मनाची यंत्रणा आपली चाललीच आहे. विचार</span>, <span lang="AR-SA">भावना</span>, <span lang="AR-SA">ऊर्मी</span>, <span lang="AR-SA">प्रतिक्रिया</span>,
<span lang="AR-SA">सारं काही स्वत:शी जोडलेलं! फक्त आपण स्वत:! सदा सर्वकाळ स्वत:शी
सारं निगडित. जणू एखाद्या बलवान पक्षाने घूसखोरी करून एक असा पडदा निर्माण करून
ठेवलाय की आपण फक्त स्वत:ला बघतो. स्वत:च्या संदर्भात सारं काही बघतो. स्वत:च्या
अनुभवांशी ताडून घेऊन स्वत:ला हवे ते निष्कर्ष त्यातून काढतो. स्वत:लाच ऐकतो.. जे
ऐकलं त्यातून स्वत:ला हवे ते सोयीस्कर अर्थ काढतो. फक्त स्वत:लाच जाणतो. सगळे
इंद्रियजन्य विषय मनात तरंग उमटवत राहतात किंवा भूतकालीन आठवणी पालापाचोळा उडवीत
राहतात. या ना त्या रूपाने या साऱ्याची वेगवेगळय़ा आकृतिबंधांच्या स्वरूपात जाणीव
होत असल्याने आपल्याला नावीन्याचा आभास तेवढा होतो. आपण काय आहोत</span>? <span lang="AR-SA">मानसिक</span>, <span lang="AR-SA">वैचारिक</span>, <span lang="AR-SA">शारीरिक
सवयींना काही विचार संकल्पना</span>, <span lang="AR-SA">धारणा</span>, <span lang="AR-SA">इच्छा</span>, <span lang="AR-SA">संबंध यांनी बांधून ठेवलेलं गाठोडं
आहोत आपण! या साऱ्या गोळाबेरजेत थोडीशीच महत्त्वाची स्पंदने असतात. त्याच्यावर या
गाठोडय़ातील ऐवजाची पुटे चढत राहतात. हे सारं तोडून टाकून पहिला मोकळा श्वास घेता
येतो तो मौनामुळे.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span lang="AR-SA" style="font-size: large;">हे बंध तोडणं खरोखर जिकिरीचं, <span lang="AR-SA">त्रासदायक काम असतं. आपण जेव्हा जाणत्या वयात प्रवेश करतो तेव्हा ही
काही थोडीच का होईनात पण महत्त्वाची स्पंदनं आपल्या आत स्थिरावली असतात. पण..
त्यांच्यावर घट्ट माती चिखलाचे थर चढत राहतात. त्यांचा घट्ट गिलावा अधिक घट्ट</span>,
<span lang="AR-SA">अधिक सफाईदार अधिक गुळगुळीत होत जातो. हा गिलावा आपल्या
गाभ्यातील त्या स्पंदनांची जाणीव</span>, <span lang="AR-SA">त्यांचं भान दडपून
टाकतो. आपल्या सवयी</span>, <span lang="AR-SA">आचार विचार</span>, <span lang="AR-SA">बऱ्या-वाईटाचे नियम</span>, <span lang="AR-SA">विचारांची</span>, <span lang="AR-SA">जगण्याची पद्धत</span>, <span lang="AR-SA">नातेसंबंध</span>, <span lang="AR-SA">कपडेलत्ते</span>, <span lang="AR-SA">बोलणं-चालणं</span>, <span lang="AR-SA">प्रतिष्ठेच्या समजुती इतर मंडळींनी आपल्या आत रुजविलेल्या
इच्छा-आकांक्षा</span>, <span lang="AR-SA">कर्तव्य-अधिकारविषयक सामाजिक संकेत या
आणि अशा अनेक गोष्टींचा ऐवज असलेल्या संस्कृतीतून हे थर निर्माण होतात.</span><span class="apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span lang="AR-SA" style="font-size: large;">आपल्याला असं वाटू लागतं की, <span lang="AR-SA">हे थर म्हणजेच आपण आहोत. तेच आपलं मूळ रूप आहे. पण खरं आत्मरूप या
साऱ्या वेटोळ्यांच्या आत दडलेलं असतं. मोठय़ा बांधीव भिंतींच्या आत बंदिस्त झालेलं
आपल्या मूळ रूपावर हे जे बांधकाम होतं ते काळय़ा काळोख्या तळघराचं असेल किंवा
डौलाने उंच आभाळात जाणाऱ्या</span>, <span lang="AR-SA">प्रकाशात नहाणाऱ्या
प्रासादाचं असेल. पोलादासारखं असेल किंवा मजबूत काचेसारखं असेल. पण त्या
तुरुंगाच्या भिंतीच म्हणायला हव्यात.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span lang="AR-SA" style="font-size: large;">योगी अरविंदांनी असं सांगितलं, <span lang="AR-SA">समजावलं की या भिंती तोडून मोकळा श्वास घेण्यासाठी ध्यानाची मदत होते.
आपला विचारांचा गलबला थांबविणारी मौन ही एक ध्यानप्रक्रिया आहे. मन शांत.. अधिक
शांत करीत नेणारा योग आहे. वर चढलेल्या या भिंतीमुळे आपण एकारलेले होतो. एखादं
विशिष्ट स्पंदनच कदाचित आतपर्यंत पोहोचू शकतं. एका विशिष्ट रंगाचं जग आपल्याला
दिसतं. अगणित रंगांची अनेक स्पंदनं अनुभवण्यासाठी</span>, <span lang="AR-SA">अस्तित्वाचं
सत्य स्वरूप जाणून घेण्याचा प्रयत्न करण्यासाठी मोकळा श्वास घेण्यासाठी या भिंती
तोडणं ही योगाची पहिली पायरी असते. आपलं मूळ स्वरूप काय</span>? <span lang="AR-SA">आपण
कोण</span>? <span lang="AR-SA">या प्रश्नाच्या शोधात निघण्यासाठी आपण आता मोकळे
होतो. आपली स्वत:ची नव्याने ओळख होऊ लागते. आपण खरोखर कोण आहोत याची जाणीव हळूहळू
होऊ लागते. आपण समजतो तेवढे हे आत्मस्वरूप संकुचित नसून त्यापेक्षा किती तरी विशाल
आहे याचं चमकदार विजेसारखं क्षणभर दिसून लुप्त होणारं दर्शन आपल्याला घडतं त्याचा
परिणाम अत्यंत उत्साहवर्धक होतो.</span><span class="apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span lang="AR-SA" style="font-size: large;">विचारांचा गलबला, <span lang="AR-SA">गोंगाट</span>,
<span lang="AR-SA">कोलाहल थांबविण्यासाठी आपण शांत बसतो. सगळीकडून आदळणाऱ्या
संवदेना त्यांच्यामुळे मनात उमटणाऱ्या प्रतिक्रिया</span>, <span lang="AR-SA">घेतले
जाणारे निर्णय</span>, <span lang="AR-SA">त्यानुसार कृतीची प्रेरणा हे सारं
थांबविण्यासाठी अंतर्यामी जागृत झालेल्या उत्कट इच्छेने डोळे मिटून स्वस्थ बसतो
तेव्हा या मौनासाठी</span>, <span lang="AR-SA">ध्यानासाठी आपण पहिलं पाऊल उचललेलं
असतं.</span></span><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-theme-font: minor-bidi; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span lang="AR-SA"><span lang="AR-SA"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
लोकसत्ता: ११/०१/२०१४ </div>
<div class="MsoNormal" style="mso-pagination: none; text-align: justify;">
<span lang="AR-SA"><span lang="AR-SA"><a href="http://www.loksatta.com/chaturang-news/silence-342191/?nopagi=1" style="text-align: left;">http://www.loksatta.com/chaturang-news/silence-342191/?nopagi=1</a> </span></span></div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-72029390608329180262014-01-02T17:01:00.000+05:302014-01-02T17:02:41.507+05:30अरे अरे ज्ञाना झालासी पावन<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn2UuYmaWNPWCynOCcGEYagQDnoAklIezFb8m0udrRzaAjc3s92L-ovfeDbV0Hw5TQFGGMnIWt3mUUJhvruyFnHLDRhkvPTyzwWLXQpOqURoxTJNFADIwxnS35F8_rIwy1UXplGdF7uaQ/s1600/images.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn2UuYmaWNPWCynOCcGEYagQDnoAklIezFb8m0udrRzaAjc3s92L-ovfeDbV0Hw5TQFGGMnIWt3mUUJhvruyFnHLDRhkvPTyzwWLXQpOqURoxTJNFADIwxnS35F8_rIwy1UXplGdF7uaQ/s1600/images.jpg" /></a><span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;"><br /></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif";">अरे अरे ज्ञाना झालासी पावन</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">तुझे तुज ध्यान</span>, <span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">कळो आले</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">तुझा तूंची देव</span>, <span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">तुझा तूंची भाव</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिटला संदेह अन्य तत्वी</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुरडुनिया मन उपजलासी चित्ते</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">कोठे तुज रिते न दिसे रया</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">दीपकी दीपक मावळल्या ज्योती</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">घरभरी वाती शून्य झाल्या</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">वृत्तीची निवृत्ती आपणां सकट</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">अवघेंची वैकुंठ चतुर्भूज</span><span style="color: red; mso-bidi-font-family: Helvetica; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">निवृत्ती परम अनुभव नेमा</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="MR" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: MR; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri;">शांतिपूर्ण क्षमा ज्ञानदेवो</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span style="font-size: 14.0pt;"><a href="http://www.aathavanitli-gani.com/Santvani/Sant_Dnyaneshwar"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">संत ज्ञानेश्वर</span></a><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
</div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-61407622482716502902013-12-30T23:05:00.001+05:302014-01-02T17:05:34.907+05:30सर्व सुखात असोत<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: left;">
<span style="background-color: white;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="background-color: white;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="background-color: white;">डॉ. राजीव सारंगपाणी<br />Published: Sunday, December 29, 2013</span></div>
<div addthis:title="pleasure of farwell" addthis:url="http://www.loksatta.com/lokrang-news/pleasure-of-farwell-322591/" class="addthis_toolbox addthis_default_style" style="clear: both; padding: 5px 0px;">
<span style="background-color: white;"><a class="addthis_button_facebook_like" hidefocus="true" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2236982453834244700" style="outline: none;"></a></span></div>
<span style="background-color: white; color: black;"><a hidefocus="true" href="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2013/12/lk11.jpg" style="outline: none; text-decoration: none;"><img alt="" class="alignleft wp-image-322595" height="90" hidefocus="true" src="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2013/12/lk11.jpg" style="border: 0px; float: left; outline: none;" title="lk11" width="104" /></a></span><span style="background-color: white; color: #303030; font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 18px; letter-spacing: 1px; line-height: 24px; text-align: justify;">प्राणिजगत आणि मनुष्यजगत यांत काहीही फरक नाही</span><span style="background-color: white; color: #303030; font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 18px; letter-spacing: 1px; line-height: 24px; text-align: justify;">.</span><span style="background-color: white; color: #303030; font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 18px; letter-spacing: 1px; line-height: 24px; text-align: justify;"> </span><span style="color: #303030; font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 18px; letter-spacing: 1px; line-height: 24px; text-align: justify;"><span style="background-color: white;">कारण आपण मूलत</span></span><span style="background-color: white;"><span style="color: #303030; font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 18px; letter-spacing: 1px; line-height: 24px; text-align: justify;">:</span>प्राणीच आहोत. आपले सावज पकडण्यासाठी सर्व प्राणी सापळे रचतात. मग ते कोळ्याचे जाळे असो, नाहीतर सर्व सिंहिणींनी मिळून रचलेला व्यूह असो. असे केल्यावरच त्यांचा उदरनिर्वाह होतो. यात मजा अशी, की ज्यांना फसवायचे असते तेदेखील विविध प्रकारे आपल्याला खाऊ इच्छिणाऱ्या प्राण्यांना फसवत असतातच. म्हणजे काही फुलपाखरांना पंखांवर मोठे डोळे उत्पन्न होतात. पक्ष्यांना त्याची भीती वाटून ते त्यांना खात नाहीत. काही किडे आसपासच्या झाडांशी असे एकरूप होतात, की पक्ष्यांना कळतच नाही- इथे किडा आहे म्हणून! ही फसवाफसवी जी जमात योग्य प्रकारे करते, ती तरते. उत्क्रांतिवाद हेच शास्त्रीयरीत्या सांगतो. पण याच प्राण्यांत काही प्राणी एकमेकांना इतके चतुर साहचर्य करतात, की आश्चर्य वाटावे. मगरी आ करून बसतात तेव्हा काही पक्षी त्यांचे दात साफ करतात. शार्क मासे वर्षांतून काही वेळा समुद्रात विशिष्ट ठिकाणी जातात. तिथे त्यांच्या अंगावरचे किडे खाणारे मासे असतात. ते त्यांची कातडी स्वच्छ करून देतात. अशी अनेक साहचर्ये प्राण्यांत दिसून येतात.</span><br />
<div style="text-align: left;">
<span style="background-color: white; color: black;">मनुष्य हा स्वत:ला सुसंस्कृत म्हणवून घेतो. सर्वाचे सामाजिक मन सारखेच उत्क्रांत होत नसल्याने सर्व माणसे सारखीच सुसंस्कृत असतात किंवा असावीत, असे वाटणे हे भाबडेपणाचे लक्षण आहे. आपण सर्वानी एकमेकांना न फसवता व्यवहार करावेत, असे आपण सर्व एकमेकांना सांगत असतो. आणि हे सांगणे हेच एक प्रकारचे फसवणे आहे, हे विसरून जातो. कित्येकजणांना फसवल्याशिवाय चांगला व्यवसाय वा चांगले काम करता येते, हेच माहिती नसते. त्यांच्या आयुष्याचे सरळसरळ दोन भाग असतात. एक म्हणजे सकाळी उठून पूजाअर्चा करणे, आपापल्या धर्माप्रमाणे उपासतापास करणे आणि प्रत्यक्ष व्यवसाय वा काम करताना बिनदिक्कत वाटेल ते करून पैसे करणे. असे करण्यात आपण काही गैर करतो आहोत असे त्यांच्या मनातही येत नाही. त्यामुळे आपण जागरूक राहून अशा लोकांकडून न फसणे, हे महत्त्वाचे. समजा, सगळे करूनदेखील फसलो, तर त्यांना दाद देणे एवढेच आपल्या हाती उरते. आपण एकमेकांना फसवून खात नाही; पण एकमेकांचे पैसे खातो.<br />आपण सारेजण काही ना काही काम करत असतो. त्यानिमित्त लोक आपल्याकडे येऊन आपला सल्ला मागतात. मग तो सल्ला सरकारी कामांत असो, पैसे गुंतवण्याचा असो वा खरेदी-विक्रीबाबत असो. आपल्याला जास्त माहिती आहे असे वाटल्याने लोक विश्वासाने आपल्याकडे येतात. आपण यासाठी एक गोष्ट ध्यानात ठेवायची. ती अशी : एका गावात एक तरुण मुलगी आणि तिची आई अशा दोघी राहत असतात. तरुणी डोंगरदऱ्या पालथ्या घालून मौल्यवान खडय़ांचा शोध घेण्याचे काम करत असते. तिचे काम धोकादायक असल्याने तिला आपल्याला काही झाले तर आईचे काय होईल, अशी काळजी वाटे. त्यासाठी ती प्रत्येक वेळी मोहिमेवरून परत आली की एक खडा आईला द्यायची. आईच्या पुरचुंडीत असे बरेच खडे जमलेले असतात. एक दिवस न व्हावे ते होते. ती मुलगी कडय़ावरून कोसळते आणि मरते. आईवर भयानक आघात होतो. काही दिवस जातात. तिला पैशाची विवंचना होऊ लागते. अचानक तिला त्या पुरचुंडीची आठवण होते. पुरचुंडी घेऊन ती एका जवाहिऱ्याकडे जाते आणि त्या खडय़ांचे होतील तेवढे पैसे द्या असे सांगते. तो आपल्या मित्राशी बोलत बसलेला असतो. बोलत बोलत तो ती पुरचुंडी उघडतो आणि थक्क होतो. त्यातले काही खडे ही रत्ने असतात. तो त्या म्हातारीला म्हणतो, 'आजी, हे फार म्हणजे फारच मौल्यवान आहेत. तुम्ही असे करा- तुम्हाला लागतील तेवढे पैसे तुम्ही आयुष्यभर माझ्याकडून घेत जा. तुम्हाला घर वगैरे घ्यायचे असेल किंवा काय वाट्टेल ते घ्यायचे असेल तर मला सांगा. मी देईन.' म्हातारीची कुवतच नसते ते समजण्याची. ती म्हणते, 'शंभर रुपये दे.' जवाहिर तिला पैसे देतो. ती निघून जाते. त्याचा मित्र म्हणतो, 'हे मूर्खासारखे काय केलेस? तिला नाही अक्कल. शंभर रुपये देऊन फुटवायचे होतेस.' जवाहिर म्हणतो, 'तिला काही कळत नव्हते म्हणूनच माझी जबाबदारी वाढली. मी जर तिला नीट नाही सांगितले, तर कोण सांगेल? मी जर सगळे पैसे तिला दिले असते तर ते चोरापोरी गेले असते आणि ती पुन्हा कफल्लक झाली असती. आता मी तिला आयुष्यभर पैसे देईन. यातच आमच्या दोघांचा फायदा आहे.' व्यवहार झाल्यावर दोन्ही बाजूंना समाधान झाले तर तो व्यवहार योग्य झाला. कारण नुसता व्यवहारच नाही झाला; तर दोघेजण मित्र झाले. मैत्रीत व्यवहार ठेवू नये, पण व्यवहारातून मित्र जोडावे.<br />एकदा भगवान बुद्धांना कुणी- सत्य म्हणजे काय, असे विचारले. त्यावर ते म्हणाले, 'मी तुम्हाला एक गोष्ट सांगतो. एक माणूस अतिशय आजारी पडतो. अनेक वैद्य, हकीम येतात आणि हा केवळ काही दिवसांचाच सोबती आहे असे सांगून निघून जातात. प्रत्येकजण आपल्या मगदुराप्रमाणे किती दिवस जगणार, ते सांगतो. रुग्ण आणखीनच खचत जातो. एके दिवशी एक वेगळाच वैद्य येतो. तो आल्या आल्या त्याची नाडीपरीक्षा करून सांगतो की, त्याला काहीही आजार नाही. तो दोन दिवसांत बरा होणार आहे. चल, ऊठ रे! असे म्हणून तो त्याला उठवतो. इकडे-तिकडे चालवतो. काही सोप्या सूचना देतो. तो माणूस खरंच बरा होतो. सगळीकडे आनंदीआनंद होतो. ज्याचा उपयोग होतो, ते सत्य. शेवटचा वैद्य कदाचित खोटेही बोलत असेल. पण रुग्ण बरा झाला, हे महत्त्वाचे.'<br />किती वाजले, या प्रश्नाला सतत वेगळे उत्तर मिळते. तसेच सत्याचे आहे. सत्य म्हणजे काय, याला सतत वेगळे उत्तर मिळणार, हे सत्य आहे. त्याचे काहीही प्रयोग करा. जगामध्ये असत्य आहे, हेच सत्य आहे. त्यामुळे सत्याचा शोध घेण्यापेक्षा योग्य गोष्टीचा उपयोग घेणे, हे महत्त्वाचे. जी गोष्ट केल्याने आपली ऊर्जा वाढते ती गोष्ट योग्य, एवढेच लक्षात ठेवायचे. खोटी दु:खे आणि खोटय़ा काळज्या मागे लावून घेऊ नये. समाजातल्या एका माणसाची ऊर्जा वाढली की समाजाची ऊर्जादेखील किंचित वाढते. समाजातल्या एका माणसाची ऊर्जा कमी झाली की समाजाची ऊर्जा किंचित कमी होते. काम, क्रोध, लोभ, मद, मोह, मत्सर आणि भीती यांचा उद्रेक झाल्यामुळे वैयक्तिक ऊर्जा कमी होत जाते. आणि समाजाची हानी होते, ती वेगळीच.<br />आपण सर्व वरील भावनांनी कमी-जास्त प्रमाणात ग्रस्त होत असतो. सर्वप्रथम आपण जेव्हा असे ग्रस्त होतो तेव्हा आपले शरीर कसे बदलते, हे पाहायला शिकावे. शरीर-मनात झालेले बदल नीट पाहता येणे, ही पहिली पायरी. नंतर हे बदल नियंत्रित करता येणे, ही दुसरी पायरी. वरील गोष्टींनी ग्रस्त होण्याआधीच कळणे, ही तिसरी पायरी. तर वरील गोष्टींशी कधीही संबंध न येणे, ही चौथी पायरी. या पायरीवर आल्यावर ऊर्जेचा ऱ्हास होत नाही व त्यानंतरच आपल्या हातून काही बऱ्या गोष्टी होतात. स्वत:ला मदत न करता जगाला मदत करणे म्हणजे आपली चड्डी काढून दुसऱ्याला देण्यासारखे असते. एक नागवा राहतोच.<br />आयुष्य मजेत जायला वाचन, संगीत, प्रवास, आवडत्या व्यक्तीचा सहवास, हसणे, हसवणे, आचरटासारखे वागणे अशा अनेक गोष्टी असतात. शेवटी कुणाला कशात मजा येईल हे ज्याचे त्यालाच कळणार. ज्यामुळे इतर कुणाला त्रास न होता आपल्या शरीर-मनाचे संवर्धन होईल अशी मजा ही खरी मजा. ज्यामुळे परिसर वा वातावरण गलिच्छ होईल, भयानक आवाज होईल, आपल्या किंवा इतर कुणाच्या शरीर-मनास इजा होईल अशा गोष्टी या मजेदार नसतात, हे कळायला समाजमनाला वेळ लागतो. त्यामुळे त्याची घाई करून चालत नाही. खरे म्हणाल तर नुसते असणे, याची आणि यातच मजा यायला लागली की उत्सवाचे ढोल बडवायला लागत नाहीत. कुठली व्यसने करावी लागत नाहीत. कुणाच्या मागे लागायला लागत नाही. सारे विश्व अनुरक्त स्त्रीप्रमाणे आपले रहस्य खुले करू लागते.<br />सर्व सुखात असोत. सर्वाना ज्ञान होवो. सर्वाना मार्ग सापडो. आणि या देशाबरोबर इतर देशांतील सर्व जीवजंतू मांगल्याकडे वाटचाल करोत अशी सर्वाना इच्छा होवो, ही इच्छा. </span></div>
<div class="detail-byline" style="font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 15px; line-height: 18px; text-align: left;">
</div>
<div class="detail-byline" style="font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 15px; line-height: 18px; text-align: left;">
</div>
<div id="right-col-story" style="font-family: '4CGandhiMarathi'; font-size: 15px; line-height: 18px; text-align: left;">
<div addthis:title="pleasure of farwell" addthis:url="http://www.loksatta.com/lokrang-news/pleasure-of-farwell-322591/" class="addthis_toolbox addthis_default_style" style="clear: both; padding: 5px 0px;">
<span style="background-color: white;"><a class="addthis_button_facebook_like" hidefocus="true" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2236982453834244700" style="outline: none;"></a></span><a class="addthis_button_tweet" hidefocus="true" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2236982453834244700" style="float: left; min-width: 83px; outline: none;"></a><span style="background-color: white;"><a class="addthis_button_google_plusone" g:plusone:size="medium" hidefocus="true" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2236982453834244700" style="outline: none;"></a></span></div>
<div style="font-size: 18px; letter-spacing: 1px; line-height: 24px; padding: 0px 0px 16px; text-align: justify; width: auto;">
<a hidefocus="true" href="http://www.loksatta.com/wp-content/uploads/2013/12/lk11.jpg" style="background-color: #c50018; color: #00679c; outline: none; text-decoration: none;"><br /></a></div>
</div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-3086596292118249282013-08-03T17:53:00.003+05:302013-08-03T17:53:44.259+05:30स्वदेश निष्ठेचे साक्षात रुप चाफेकर बंधू <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhc6NgvnW7Rjocf10rIayKQRlb0lYL49JamI3rCfHNCYQp4lxRv3tyb4DxrwGhypz1EpiCq8xuTClS_8IZZKzI1GiPbSjWe-inGgQo8F_tsXQIi43X4xNnnTn7kNwtuK6uuuD4umr3JVyA/s1600/chafekar.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="241" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhc6NgvnW7Rjocf10rIayKQRlb0lYL49JamI3rCfHNCYQp4lxRv3tyb4DxrwGhypz1EpiCq8xuTClS_8IZZKzI1GiPbSjWe-inGgQo8F_tsXQIi43X4xNnnTn7kNwtuK6uuuD4umr3JVyA/s400/chafekar.jpg" width="400" /></a><span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">HçÀçMççÇ®çç
oçíjKçb[ mçcççíj çÆomçlç Dçmçlççvçç oçcççíoj nçÆj ®ççhçíkçÀjçbvççÇ
Dçç@kçwìçíyçj 1897 cçO³çí ³çíjJç[ç kçÀçjçiç=nçlç ní DççlcçJç=Êç cççí[çÇlç
çÆuçnÓvç þíJçuçí nçílçí. ³çç DççlcçkçÀLçíJçªvç ®ççHçíÀkçÀj yçbOçÓb®³çç
J³ççÆÊçÀcçÊJçç®ççÇ pç[CçIç[Cç uç#ççlç ³çílçí. nálççlcçç oçcççíoj njçÇ
®ççHçíÀkçÀjçbvççÇ j@C[</span><!--[if gte vml 1]><v:shapetype id="_x0000_t75"
coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe"
filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><v:shape id="_x0000_s1026" type="#_x0000_t75" alt="" style='position:absolute;
left:0;text-align:left;margin-left:0;margin-top:0;width:112.5pt;height:186.75pt;
z-index:1;mso-wrap-distance-left:0;mso-wrap-distance-top:0;
mso-wrap-distance-right:0;mso-wrap-distance-bottom:0;
mso-position-horizontal:left;mso-position-horizontal-relative:text;
mso-position-vertical-relative:line' o:allowoverlap="f">
<w:wrap type="square"/>
</v:shape><![endif]--><!--[if !vml]--><!--[endif]--><span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">JçOççmçboYçç&lççÇuç cçççÆnlççÇ
yççjçÇkçÀmççjçÇkçÀ lçhççÆMçuççmçn GIç[ kçÀªvç mççbçÆiçlçuççÇ Dççní. mçoj
DççlcçkçÀLçí®ççÇ kçÀçíCççÇ ³ççíi³ç oKçuç Içílçu³çç®çí çÆomçÓvç ³çílç vççnçÇ.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">kçÀ[JççÇ
Oçcç&çÆvçÿç DçççÆCç pçnçuç jçä^çÆvçÿç ³ççb®çí Òçl³çblçj oíCççjí
DççlcçkçÀLçvç cnCçpçí `nálççlcçç oçcççíoj nçÆj ®ççHçíÀkçÀj ³ççb®çí DççlcçJç=Êç`
nçí³ç. mJçoíMççÆnlççmççþçÇ oçcççíoj nçÆj,yççUkç=À<c 1897="" 1974="" 2="" 40="" amp="" b="" bh="" bi="" bl="" bm="" bmk="" bo="" bp="" bv="" by="" c="" d="" fb="" gh="" go="" gy="" h="" i="" j="" jc="" jj="" jk="" jl="" k="" l="" lc="" m="" mh="" mj="" ml="" n="" njc="" nl="" nu="" nvc="" o="" oj="" ok="" om="" ov="" ozj="" p="" pj="" sk="" span="" u="" uu="" v="" w="" x="" y="" yo=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></c></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">³çç
DççlcçkçÀLçíJçªvç ®ççHçíkçÀj yçbOçÓb®³çç J³ççÆÊçÀcçÊJçç®ççÇ pç[CçIç[Cç uç#ççlç
³çílçí. ®ççHçíkçÀj yçbOçÓbJçj Oçcç&Mççm$çç®çç hçiç[ç nçílçç. Jç[çÇuç
kçÀçÇlç&vçkçÀçj nçílçí. uçnçvç-hçCççhççmçÓvç®ç oçcççíoj DçççÆCç
yççUkç=À<c 11="" 1200="" amp="" b="" bj="" bl="" bm="" bo="" boj="" bv="" c="" d="" gl="" glh="" h="" i="" j="" jbl="" jc="" jk="" jmh="" jy="" k="" l="" m="" mk="" ml="" n="" o="" ojh="" om="" p="" sk="" span="" u="" un="" v="" x="" y=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></c></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">hçá{çÇuç
kçÀç³çç&lç Ghç³ççíiççÇ hç[íuç, Dçmçç nl³ççjçb®çç mçbûçn kçÀjC³ççmç
®ççHçíkçÀj yçbOçÓ DçççÆCç l³ççb®³çç çÆcç$ççbvççÇ mçá©Jççlç kçíÀuççÇ.l³çç
kçÀçUçÇ nl³ççjí mçnpç GhçuçyOç vçJnlççÇ, cnCçÓvç nÌêçyççouçç pççTvç SkçÀ
içáhlççÇ çÆJçkçÀlç DççCçC³ççlç DççuççÇ.vçblçj vççiçhçÓj ³çíLçÓvç çÆjJnç@uJnj
çÆJçkçÀlç DççCçuçí. pçcçJçuçíu³çç çÆJççÆJçOç 61 nl³ççjçb®çç lçhçMççÇuç
l³ççbvççÇ DççlcçkçÀLçílç çÆouçç Dççní.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">Oçcç&çÆvçÿ
®ççHçíkçÀj yçbOçÓbvçç mçáOççjkçÀçbvççÇ Oççç|cçkçÀ iççíäçRvçç kçíÀuçíuçç
çÆJçjçíOç cçáUçÇ®ç cççv³ç vçJnlçç. `ní ®ççHçíkçÀj pçí Kçjí mJçOçcç&çÆvçÿ
Dççnílç, l³ççb®çí içáuççcç Dççnílç. vççnçÇ, l³ççb®çí kçÀfí Mç$çÓ Dççnílç` Dçmçí
cçvççíiçlç oçcççíoj-hçblççbvççÇ J³çÊçÀ kçíÀuçí Dççní.DççiçjkçÀjçb®³çç
`mçáOççjkçÀ` hç$ççJçj l³ççb®çç Kççmçç jçiç nçílçç. l³ççJçj ìçÇkçÀç kçÀjlççvçç
lçí cnCçlççlç, `ní mçáOççjkçÀ hç$ç pçáv³çç uççíkçÀçbmç DçççÆCç l³ççb®³çç
®ççuççÇ-jçÇlççÇmç vçíncççÇ vççJçí þíJçlç Dçmçlçí. Oçcç&Mççm$çç®çí
çÆvçjçÆvçjçUí DçLç& kçÀªvç l³çççÆJç<ç³ççÇ uççíkçÀçblç içÌjmçcçpç GlhçVç
nçíF&uç, DçMçç jçÇlççÇvçí uçíKçvçhç×lççÇ Dçmçlçí. çÆkçÀl³çíkçÀ JçíUç
Dççcç®çç kçÀçíhç DçvççJçj nçíTvç DççcnçÇ mçáOççjkçÀç®çí DçbkçÀ pççUÓvç ìçkçÀuçí
Dççnílç.` v³çç³çcçÓlçça jçvç[í³ççb®³ççyçÎuç lçí cnCçlççlç,
`mJçoíMççÆnlççkçÀçÆjlçç mJçÒççCçç®ççÇ hçJçç& vç kçÀjlçç kçÀçíìîçJçOççÇ
hçáC³çJççvç uççíkçÀ mçcçjçbiçCççÇ hçlçvç hççJçlççlç, lçíJnç mJçoíMççÆnlç
nçílçí, HçáÀkçÀì nçílç vççnçÇ.SJç{çÇ DçkçwkçÀuç ³çç DççOçáçÆvçkçÀ çÆJçÜçvççbvçç
vçmççJççÇ, cççíþîçç oáozJçç®ççÇ iççíä nçí³ç.` ³çç Mçyoçblç®ç oçcççíoj nçÆj
®ççHçíkçÀjçb®çí pççÇçÆJçlçO³çí³ç çÆomçÓvç ³çílçí.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">Oçcçç¥lçj
kçÀªvç çƸç½çvç Pççuçíu³ççbvççÇ ®ççHçíkçÀjçb®çç jçí<ç Dççí{JçÓvç Içílçuçç.
JçíuçCçkçÀj vççJçç®çç SkçÀ çEnoÓ ÒççíHçíÀmçj `çÆcçMçvçjçÇ` Pççuçç. mçoj
ÒççíHçíÀmçj çÆJçumçvçkçÀç@uçípçpçJçU SkçÀç yçbiçu³ççlç jçnlç Dçmçí.
oçcççíojhçblççbvççÇ l³ççb®çí çÆÒç³ç çÆcç$ç YçámkçáÀìí ³ççb®³ççyçjçíyçj
yçbiçu³ççlç çÆMçlççHçÀçÇvçí ÒçJçíMç çÆcçUJçuçç DçççÆCç JçíuçCçkçÀjçuçç ³çLçí®s
yço[Óvç kçÀç{uçí. hççíçÆuçmççbvçç içábiççjç oíC³ççlçoíKççÇuç lçí ³çMçmJççÇ
þjuçí. cçábyçF&lççÇuç Jçlç&cççvçhç$ççbvççÇ ³çç ÒçkçÀjCççuçç YçjhçÓj
ÒççÆmç×çÇ çÆouççÇ.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">hçáC³ççlççÇuç
mçoççÆMçJç hçíþílç mçJç&ÒçLçcç çÆìUkçÀçbvççÇ çÆMçJçpç³çblççÇ GlmçJççmç
ÒççjbYç kçíÀuçç. l³ççJçj oçcççíojhçblççbvççÇ mç[kçÓÀvç ìçÇkçÀç kçíÀuççÇ
Dççní.yççUkç=À<c bv="" cnc="" d="" glm="" j="" k="" l="" o="" span="" u="" v=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></c></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">vççnçÇ
nçílç mJçlçb$çlçç<span class="apple-converted-space"> </span><br />
çÆMçJçkçÀLçç IççíìÓçÆvç YççìçhçjçÇ~~<span class="apple-converted-space"> </span><br />
I³ççJçí uççiçlçmçí çÆMçJççpççÇ yççpççÇhççÆj<span class="apple-converted-space"> </span><br />
ní cçmlçkçÀ mJçnmlççJçjçÇ~~</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">oçcççíojhçblç
cnCçlççlç, `ÒçLçcçlç: çÆMçJççpççÇ®ççÇ ³ççíi³çlçç oíJççyçjçíyçj kçÀªvç pççí
pç³çblççÇ®çç hççÆjhççþ hçç[uçç, lççí çÆyçuçkçáÀuç çÆMçJççpççÇmç hçmçblç
hç[CççjvççnçÇ. pç³çblççÇ kçÀjC³çç®çç ÒçIççlç hç[uçç cnCçpçí Jççìíuç l³çç®ççÇ
pç³çblççÇ nçíF&uç. çÆìUkçÀ- DççiçjkçÀj ³ççb®ççÇmçá×ç pç³çblççÇ nçíT MçkçíÀuç`,
ní çÆJçOççvç mçO³ç箳çç kçÀçuçKçb[çlç içcçlççÇMççÇj Jççìlçí.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">çÆìUkçÀçb®ççÇ
çÆJç®ççjOççjç ®ççHçíkçÀj yçbOçÓb-MççÇ pçáUuççÇ nçílççÇ, Dçmçí ³ççDççlcçkçÀLçílç
kçÀçíþínçÇ çÆomçÓvç ³çílç vççnçÇ. `çÆìUkçÀ Oç[ mçáOççjkçÀnçÇ vççnçÇ DçççÆCç Oç[
mJçOçcç&-çÆvçÿnçÇ vççnçÇ`, Dçmçí cçlç ®ççHçíkçÀjçbvççÇ J³çÊçÀ kçíÀuçí
Dççní, ` mçáOççjkçÀçbhçí#çç hçá<k bl="" bo="" bv="" by="" c="" d="" h="" j="" k="" l="" m="" n="" o="" oj="" ojh="" p="" span="" u="" v="" y=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></k></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">22
pçÓvç 1897 ³çç iççpçuçíu³çç cçjçþçÇ çÆ®ç$çhçìçlç,</span><span style="font-size: 16.0pt;">€</span><span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: MillenniumVarun;"> j@C[JçOçç®ççÇçÆìUkçÀçbvçç kçÀuhçvçç
nçílççÇ, Dçmçí çÆ®ç$ç jbiççÆJçuçí Dççní. hçjblçá çÆìUkçÀçbçÆJç<</span><span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">ç³ççÇ JçjçÇuç hç×lççÇ®çí
ÒççÆlçkçÓÀuç cçlç Dçmçlççvçç ®ççHçíkçÀj yçbOçÓbvççÇ çÆìUkçÀçbvçç j@C[JçOçç®ççÇ
kçÀuhçvçç çÆouççÇ Dçmçíuç, ní mçbYçJçlç vççnçÇ. ³çç mçboYçç&lç
yççjçÇkçÀmççjçÇkçÀ lçhçMççÇuç hçájJçCççjí ®ççHçíkçÀj FlçkçÀçÇ cçnÊJçç®ççÇ
cçççÆnlççÇ DççlcçkçÀLçvççlçÓvç JçiçUlççÇuç, ní Kçjí Jççìlç vççnçÇ.
j@C[JçOç箳çç Dçvçá<çbiççvçí çÆìUkçÀçb®çç kçÀçíþínçÇ GuuçíKç Pççuçíuçç
vççnçÇ. Jçmlçálç: ®ççHçíkçÀj yçbOçÓb®³çç HçÀçMççÇ®ççÇ DçbcçuçyçpççJçCççÇ
Pççu³ççvçblçj®ç çÆìUkçÀçb®³çç çÆJç®ççjçbvçç pçnçuçlçí®ççÇ PçUçUçÇ Òççhlç
PççuççÇ. l³ççcçáUí®ç `kçÀçnçÇ çÆoJçmççbvççÇ hçá<k b="" h="" j="" ju="" k="" m="" n="" span="" u="" v=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></k></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">FbûçpççÇ
çÆMç#çCççJçjoíKççÇuç oçcççíojhçblç ®ççHçíkçÀjçb®çç lççÇJçÏ Dçç#çíhç nçílçç.
l³ççb®çí Dçmçí cçlç nçílçí kçÀçÇ,`Dççcç®çí pçí MççjçÇçÆjkçÀ vçákçÀmççvç
pççnuçí, l³çç®çí kçÀçjCç cuçW®s çÆJç®ççj ní nçí³ç'. SkçÀboj mçcççpç çÆJçÐçí®³çç
hççþçÇcççiçí uççiçÓvç HçÀçpççÇuç çÆJç®ççjçÇ Pççuçç DçççÆCç lçíCçíyçÎuç
cço&hçCççmç cçákçÀuçç. çEnoÓ uççíkçÀçb®çç GûçhçCçç IççuçJçÓvççÆyçvçyççíYççìhçCçí
jçp³çMçkçÀì nçkçÀlçç ³ççJçí, cnCçÓvç FbûçpççÇ mçjkçÀçjvçí cçábyçF&
³çáçÆvçJnç|mçìçÇ çÆvçcçç&Cç kçíÀuççÇ Dççní, Dçmçç ®ççHçíkçÀjçb®çç
çÆvç<k amp="" b="" bh="" bl="" bo="" bv="" by="" c="" cnc="" d="" fb="" gjk="" gy="" h="" hl="" i="" j="" jc="" jl="" jlv="" ju="" k="" l="" m="" n="" nk="" nu="" o="" oj="" ojh="" om="" p="" sk="" span="" u="" v="" w="" y=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></k></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">hçáC³ççcçO³çí
ûçbLççÇkçÀ mçVççÇhççlçç®ççÇ (huçíiç) mççLç1897®³çç mçácççjçmç hçmçª uççiçuççÇ.
j@C[ DçççÆCç l³ç箳çç hççíçÆuçmççb®çç pçáuçÓcç hçáCçíjçÇ pçvçlçíJçj Jçç{lç
®ççuçuçç. IçjmçHçÀçF&®³çç çÆvççÆcçÊççvçí j@C[®³çç çÆMçhçç³ççbvççÇ
jçpçjçímçhçCçí uçÓì ®ççuççÆJçuççÇ. ®ççHçíkçÀjçbvççÇ vçcçÓo kçíÀuçí Dççní kçÀçÇ,
`çÆvç³çcççlç, kçÀçíCç箳çç oíJçOçcç&, mççíJçUí-DççíJçUí ³çç®çç Ghçcço&
nçíF&uç DçMççÇ JççiçCçÓkçÀ kçÀçíCççÇ kçÀª vç³çí, Dçmçç mhçä GuuçíKç Dççní.
hçCç Jççiçlççvçç ní iççíjí cçáÎçcç Dççcnçuçç ®ççÇ[ GlhçVç nçíF&uç, DçMççÇ
Jçlç&CçÓkçÀ Dçcçuççlç DççCççÇlç Dçmçlç. DçççÆCç nç ÒçkçÀçj j@C[mççníyç
cççíþîçç KçáMççÇvçí hççnlç Dçmçí`. l³çç®ç JçíUçÇ ®ççHçíkçÀj yçbOçÓbvççÇ
j@C[mççníyççmç ³çcçmçovççÇ Oçç[C³çç®çç çÆvç½ç³ç kçíÀuçç. lçMççlç®ç
içáhlçkçÀç³çç&lç mçoÌJç mççLç oíCççjí l³ççb®çí çÆÒç³ç çÆcç$ç YçámkçáÀìí
huçíi箳çç mççLççÇuçç yçUçÇ hç[uçí. `hçjcçíéçj Dççcnçuççmçá×ç Dçmçí®ç SKççoí
çÆoJçMççÇ G®çuçÓvç vçíCççj. kçÀçÆjlçç pçí nçíF&uç lçí nçíJççí, hçCç j@C[uçç
uçJçkçÀjçlç uçJçkçÀj mçbhççÆJçuçí hçççÆnpçí,` Dçmçç çÆJç®ççj oçcççíojhçblç箳çç
cçvççlç hçkçwkçÀç Pççuçç. mçoj kçÀçcççÆiçjçÇmççþçÇ l³ççbvççÇ
çÆMçhçç³ççbkçÀ[®³çç yçboákçÀç hçUJçu³çç. çÆJnkçwìçíçÆj³çç jçCççÇ®³çç
jçp³ççjçínCç箳çç cçnçílmçJççÇ mçcççjbYç箳çç jç$ççÇ®ç j@C[®çç JçOç kçÀjC³ççlç
Dççuçç. nálççlcçç oçcççíoj nçÆj ®ççHçíkçÀjçbvççÇ j@C[JçOççmçboYçç&lççÇuç
cçççÆnlççÇ yççjçÇkçÀmççjçÇkçÀ lçhççÆMçuççmçn GIç[ kçÀªvç mççbçÆiçlçuççÇ Dççní.
j@C[- JçOççvçblçj®ç pçáuçcççÇ MççmçvçkçÀl³çç¥vçç hç×lçMççÇjhçCçí mçbhççÆJçCççjí
mJççlçb$³ç- mçbûççcçç®çí ³ç%çkçábÀ[ Oç[Oç[ç hçíìÓ uççiçuçí.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">pçáuçcççÇ
j@C[®çç MçíJçì Pççu³ççyçÎuç hçáC³ççlççÇuç pçvçlçívçí ®ç®çxlçÓvç kçÀç
nçíF&vçç, hçCç Dççvçbo J³çÊçÀ kçíÀuçç. j@C[JçOççvçblçj®çç çÆoJçmç
JçCç&vç kçÀjlççvçç ®ççHçíkçÀj çÆuççÆnlççlç- `mçácççjí onç-DçkçÀjç Jççpçlçç
iççJççlç yççlçcççÇ hçmçjlç ®ççuçuççÇ.iççÆjyçç-hççmçÓvç lççí
ÞççÇcçblççhççJçílççí, uçnçvç cçáuçç-hççmçÓvç cnçlççN³ççhç³ç¥lç mçJçç¥mç p³çç
DçLçça Dççvçbo Jççìuçç, l³çç DçLçça Dççcnçmç çÆkçÀlççÇ Dççvçbo pççnuçç Dçmçíuç,
³çç®ççÇ kçÀuhçvçç Jçç®çkçÀçbvççÇ kçÀjçJççÇ.`</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">hçá{í
hççíuççÇmç mçáhççEjìíC[bì yçÏáF&vç DçççÆCç kçíÀvçí[çÇ ³ççbvççÇ ³çç
ÒçkçÀjCçç®çç çÆMçlççHçÀçÇvçí lçhççmç kçíÀuçç DçççÆCç oçcççíoj nçÆj
®ççHçíkçÀjçbvçç cçábyçF& ³çíLçí DçìkçÀ kçÀjC³ççlç DççuççÇ.kçÀçjçiç=nçlç
Dçmçlççvçç 12-10-1897 jçípççÇ oçcççíojhçblççbvççÇ JççÆ[uççbvçç çÆuççÆnuçíuçí
Ëo³çêçJçkçÀ hç$ç DççlcçkçÀLçí®³çç hççÆjçÆMçäçlç çÆouçí Dççní. oçcççíojhçblç
çÆuççÆnlççlç, `DçpçÓvçnçÇ DççcnçÇ kçíÀuçí lçí JççF&ì kçíÀuçí, Dçmçí
Dççcnçmç Jççìlç vççnçÇ. FlçkçíÀ®ç vçJní, lçj hçá{í HçÀçmççJçjpççlççvçç-mçá×ç
JççF&ì JççìCççj vççnçÇ. uçivç-mçcççjbYççlç çÆvçIççuçíu³çç
çÆcçjJçCçákçÀçÇhçí#çç Dççcnçdzçç Dçblç:kçÀçu箳çç çÆcçjJçCçákçÀçÇuçç pççmlç
cçnÊJç oílççí.` Dçmçí çÆuçnÓvç l³ççbvççÇ JççÆ[uççb®çç DçKçíj®çç çÆvçjçíhç
Içílçuçç Dççní.</span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">j@C[JçOç箳çç
DççjçíhççJçªvç oçcççíoj nçÆj ®ççHçíkçÀjçbvçç 18 SçÆÒçuç 1898 jçípççÇ lçj
yççUkç=À<c 12="" 1898="" 1899="" 8="" b="" bi="" bl="" bo="" bv="" c="" d="" h="" hl="" i="" j="" jk="" jml="" jv="" k="" l="" lc="" m="" n="" np="" o="" p="" span="" u="" v="" y=""><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></c></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: MillenniumVarun; font-size: 16.0pt;">®ççHçíkçÀj yçbOçÓbvççÇ kçÀçU箳çç hçìuççJçj
mJçlç:®³çç nçÌlççlc³çç®ççÇ lçhlçcçáêç GcçìJçÓvç pççÇJçvç mççLç&kçÀ kçíÀuçí.
JççÇjÞççdzçáÊçÀ nçÌlççlc³çç®çç kçÀçuçKçb[ Mçyoyç× kçÀjCççjí ní DççÆÜlççdzç
DççlcçJç=Êç, çÆJçmcç=lççÇ®³çç içlçxlç uççíhç hççJçÓ vç³çí, nçÇ®ç
j@C[JçOççvçblçj 106 Jç<çç¥vççÇ ÒççÆmç× Pççuçíu³çç ³çç uçíKççcççiç®ççÇ
Dçblç:ÒçíjCçç Dççní.<span class="apple-converted-space"> </span><br />
<b>çÆJçvççío mçbYççpççÇ çÆvçkçÀcç</b></span><span style="font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-83622615049324507532012-12-21T21:13:00.000+05:302012-12-21T21:13:15.062+05:30गंगा गंगा म्हणजे काय?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-O5qBunQXFjI/S_FR0tt2xpI/AAAAAAAAEow/c2Vo8039c60/s1600/2009_06300236.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="http://3.bp.blogspot.com/-O5qBunQXFjI/S_FR0tt2xpI/AAAAAAAAEow/c2Vo8039c60/s320/2009_06300236.JPG" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal;">गंगेवर दोन
माणसें स्नानासाठी गेली, त्यातील एक जण म्हणतो </span>“<span lang="MR" style="font-family: Mangal;">गंगा गंगा म्हणजे
काय? दोन भाग हायड्रोजन आणि एक भाग ऑक्सिजन असे दोन वायु एकत्र केले की झाली गंगा.</span>”<span lang="MR" style="font-family: Mangal;"> दुसरा म्हणतो </span>“<span lang="MR" style="font-family: Mangal;">भगवान विष्णूच्या पदकमलातून ही निघाली, शंकराच्या जटाजुटात
राहिली, हजारो ब्रम्हर्षींनी आणि राजर्षींनी हिच्या तीरावर तपश्चर्या केली, अनंत
पुण्यकृत्ये हिच्या काठीं घडली; अशी ही पवित्र गंगामाई</span>”<span lang="MR" style="font-family: Mangal;"> या भावनेने ओला होऊन तो स्नान करतो. देहशुद्धीचें फळ दोघांना मिळालेच, परंतु
त्या भक्ताला देहशुद्धीबरोबर चित्तशुद्धीचेही फळ मिळाले, गंगेत बैलालाही शुद्धी
मिळेल, अंगाची घाण जाईल परंतु मनाची घाण कशी जाणार? एकाला देहशुद्धेचे तुच्छ फळ
मिळालें, दुसर्याला हे फळ मिळून शिवाय चित्तशुद्धीचे अमोल फळ मिळाले. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गीता-प्रवचने<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विनोबा</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">परंधाम
प्रकाशन, पवनार <o:p></o:p></span></div>
</div>
Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-31006259968298706762012-08-10T21:44:00.001+05:302012-08-10T21:46:33.161+05:30महाराष्ट्राचा बंडखोर लोककवी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg99iOHGA_9HJel4DNqJ8kVEMfq2-QfS6Vo9aREYOuaF8OyMSYQSR1EgAJHKEjHptFKgPyhorGyfdfV041JoU7x612Qu47oAeLbi17WLa66i9Ay9n5bVtPowRc6c0dnRZ45n2d9wF3dRq8/s1600/tukaram.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="396" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg99iOHGA_9HJel4DNqJ8kVEMfq2-QfS6Vo9aREYOuaF8OyMSYQSR1EgAJHKEjHptFKgPyhorGyfdfV041JoU7x612Qu47oAeLbi17WLa66i9Ay9n5bVtPowRc6c0dnRZ45n2d9wF3dRq8/s640/tukaram.jpg" width="640" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal;">महाराष्ट्राच्या हातापायात गुलामगिरीच्या
शृंखला अडकवण्याचा जेव्हा जेव्हा कोणी डाव मांडतो, तेव्हा तेव्हा ते दास्य झुगारून
देण्यासाठी आणि त्या गुलामगिरीच्या शृंखला तोडण्यासाठी महाराष्ट्रात बंडखोर निर्माण
होत असतात. आणि त्या बंडखोरांच्या हाकेला सार्या महाराष्ट्राकडून साद मिळते. धर्ममार्तंडांनी
आणि पंडीतांनी धर्माची तत्वे आणि विद्या ब्राम्हणांच्या किल्ल्यात आणि संकृतच्या कड्याकुलपांत
बंदिस्त करून जनतेला वर्षानूवर्षे आज्ञानांत आणि दास्यात ठेवले. त्या विरूद्धा ज्ञानेश्वरांनी
गोदावरीच्याकाठी बंडाचा झेंडा प्रथम उभारला
आणि ते ज्ञानाचे आणि विद्येचे भांडार मराठी भाषेत वाहून घरोघरी पोहोचते केले. परकीय
मोगल सत्तेच्या महापुरात अवघे महाराष्ट्रा भुमंडळ बुडून सर्व मराठी बुद्धी आणि कर्तबगारी
नामशेष होण्याची जेव्हा पाळी आली तेव्हा त्या सत्ते विरूद्ध बंडाचा भगवा झेंडा तोरणागडावर
उभारण्यासाठी हातात भवानी तलवार घेऊन आणि कृष्णा घोडीवर स्वार होऊन महाराष्ट्राचा पहिला
बंडखोर छत्रपती अवतीर्ण झाला. वेदस्थापित धर्माचे देव्हारे माजवून, वर्णश्रेष्ठतेचे
पोकळ नगारे वाजवून, टिळे टोपी घालणार्या नि साधुत्वाचा आव आणणार्या दांभिकांनी जेव्हा
महाराष्ट्रातील अडाणी बहुजनांना आत्मोद्धाराचे सारी मार्ग बंद करून टाकले तेव्हा इंद्रायणीच्या
काठी भंडार्याच्या डोंगरावर एका देहूच्या वाण्याने बंडाची पताका उभारली आणि नुसत्या
नामसंकीर्तनाच्या सामर्थ्यावर वैकुंठपेठ खाली ओढून आणण्या</span><span style="font-family: Mangal;">चा</span><span style="font-family: Mangal;"> अभंगमंत्र महाराष्ट्राला
दिला.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्र ही बंडखोरांची भुमी आहे. या भुमीमध्ये
गेल्या सातशे आठशे वर्षात अनेक मोठीमोठी बंडे झालेली आहेत. </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या रक्तात बंड आहे, ते कधी थिजत
नाही.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या मासांत बंड आहे, ते कधी गोठत
नाही. </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या हाडात बंड आहे, ते कधी मोडत
नाही.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या डोक्यात बंड आहे, ते कधी
वाकत नाही.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या डोळ्यात बंड आहे, ते कधी
विझत नाही.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या छातीत बंड आहे, ते कधी हटत
नाही.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">महाराष्ट्राच्या मनगटात बंड आहे, ते कधी पिचत
नाही.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Courier New, Courier, monospace;"><span lang="MR">प्र.के. अत्रे</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Courier New, Courier, monospace;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Courier New, Courier, monospace;"><span lang="MR" style="mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निवडक नवयुग </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Courier New, Courier, monospace; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><a href="http://prabhunarendra.blogspot.in/2010/01/blog-post_25.html">अत्रे गौरवांजली</a><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Courier New, Courier, monospace;"><span lang="MR" style="mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">१९८०-१९६०</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Courier New, Courier, monospace; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मॅजेस्टिक बुक हाऊस<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Courier New, Courier, monospace;"><span lang="MR" style="mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मुल्य: ७५०</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div>
</div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-90876155082306156872012-04-04T17:40:00.001+05:302012-04-04T17:40:45.133+05:30फक्त लढ म्हणा...<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-dyqNf2Vp1BE/T3w5oluunoI/AAAAAAAAGOg/fHVQjNlDCBE/s1600/laDha+mhaNa.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-dyqNf2Vp1BE/T3w5oluunoI/AAAAAAAAGOg/fHVQjNlDCBE/s1600/laDha+mhaNa.jpg" /></a></div>
<br /></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-1055606769538366122012-03-02T20:04:00.001+05:302012-03-02T20:19:56.904+05:30विषाणू<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><span lang="HI" style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969); color: blue; font-family: Mangal; font-size: 16px; text-align: -webkit-auto;"><img src="http://cdn5.wn.com/pd/a4/c1/1816b91d8b429e7da3de20073c50_medium.jpg" /> </span><br />
<div style="text-align: -webkit-auto;"><span style="color: blue; font-family: Mangal;"><br />
</span></div><div style="text-align: -webkit-auto;"><span style="color: #222222; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">ही कविता राज्यव्यापी शिक्षक साहित्य संमेलनासाठी</span></span><span class="apple-converted-space" style="line-height: 24px;"><span style="color: blue;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: blue;">,<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: Mangal; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">श्री बबलू वडार</span></span><span style="color: blue; line-height: 24px;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">(</span></span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: Mangal; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">शिक्षक</span></span><span class="apple-converted-space" style="line-height: 24px;"><span style="color: blue;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: blue;">-</span></span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: Mangal; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">कोल्हापूर</span></span><span style="color: blue; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">)<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: Mangal; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">यांनी लिहिली होती</span></span><span style="color: blue; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">.<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: Mangal; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">कविता पठण स्पर्धेत त्यांना</span></span><span style="color: blue; line-height: 24px;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">पहिला नंबर मिळाला</span></span><span style="color: blue; line-height: 24px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">.</span></span> </div><div style="text-align: -webkit-auto;"><span style="color: blue; font-family: Mangal;"><br />
</span></div><div style="text-align: -webkit-auto;"></div><div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; mso-pagination: none;"><span style="color: #222222;">out dated<span class="apple-converted-space"> </span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">झालंय आयुष्य</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">स्वप्नही</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">download<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">होत नाही</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">संवेदनांना</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">'virus'<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">लागलाय</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">दु</span></span><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">:</span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">खं</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">send<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">करता येत नाही</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">जुने पावसाळे उडून गेलेत</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">delete<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">झालेल्या</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">file<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">सारखे</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">अन घर आता शांत असतं</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">range<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">नसलेया</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">mobile<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">सारखे</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"><br />
hang<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">झालेय</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">PC<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">सारखी</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">मातीची स्थिती वाईट</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">जाती माती जोडणारी</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">कुठेच नाही</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">website<br />
<br />
</span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">एकविसाव्या शतकातली</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">पीढी भलतीच</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">'cute'<br />
contact list<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">वाढत गेली</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">संवाद झाले</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">mute<br />
<br />
computer<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">च्या</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">chip<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">सारखा</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">माणूस मनानं खुजा झालाय</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">अन</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">'mother'<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">नावाचा</span></span><span class="apple-converted-space"><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"> </span></span><span style="color: #222222;">board,<br />
</span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">त्याच्या आयुष्यातून वजा झालाय</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"><br />
floppy Disk Drive<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">मध्ये</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">आता संस्कारांनाच जागा नाही</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">अन फाटली मनं सांधणारा</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">internet<span class="apple-converted-space"> </span></span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">वर धागा नाही</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"><br />
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">विज्ञानाच्या गुलामगिरीत</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">केवढी मोठी चूक</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">रक्ताच्या नात्यांनाही</span></span><span style="color: #222222;"><br />
<span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);"></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"></span><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">आता लागते</span><span class="apple-converted-space"> </span></span><span style="color: #222222;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0.917969);">facebook................<br />
</span></span></div></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-83418419675974004682012-01-03T17:57:00.001+05:302012-01-03T17:57:55.492+05:30देशाला एक गांधी पुरेसे होते<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<a href="http://loksatta.com/images/stories/newlok/newdaily/20120103/edt03.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="alt" border="0" src="http://loksatta.com/images/stories/newlok/newdaily/20120103/edt03.jpg" /></a><span style="background-color: white; font-family: '4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; font-size: 14px; line-height: 27px; text-align: -webkit-auto;"></span><br />
<div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: '4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; font-size: 14px; line-height: 27px; text-align: -webkit-auto;"><span style="background-color: white;">लोकशाहीत अण्णांच्या मार्गाचे महत्त्व आहेच. लोकांच्या रागाला आवाज देण्याचे व सरकारला धक्के देण्याचे महत्त्वाचे काम त्यांनी केले. सरकारला वेळोवेळी जाब विचारणारा कोणीतरी लागतोच. पण त्या व्यक्तीच्या मागे जाऊन सर्वचजण जाब विचारू लागले तर राष्ट्राची निर्मिती थांबते. जाब विचारणारा एकजण पुरतो, नवनिर्मिती करणारे शंभरजण लागतात. देशाला एक गांधी पुरेसे होते, शंभर सरदार पटेल हवे होते. दुर्दैवाने देशात एकच सरदार जन्मले व शंभर गावगांधी जाब विचारू लागले. ‘एव्हरीबडी वॉन्ट्स टू कंट्रोल थिंग्ज.. नोबडी वॉन्ट्स टू टेक रिस्पॉन्सिबिलिटी’ हे श्रीधरन यांचे निरीक्षण देशाची सद्यस्थिती दाखविते. </span><span style="background-color: white; text-align: -webkit-auto;">देशाला एक अण्णा पुरेसे आहेत, तर अनेक श्रीधरन हवे आहेत. </span></span></div><br />
<div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: '4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; font-size: 14px; line-height: 27px; text-align: -webkit-auto;"><br />
</span></div><div style="text-align: -webkit-auto;"><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif;"><span style="font-size: 14px; line-height: 27px;">संपुर्ण लेख वाचा </span></span><span style="background-color: white; color: #2b84c8; font-family: '4C GandhiMarathi', times, 'Times New Roman', times-roman, georgia, serif; font-size: 18px; line-height: 27px; text-align: left;"><a href="http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=203066:2012-01-02-17-39-21&catid=32:2009-07-09-02-02-48&Itemid=10">आकलन : दोन मार्ग : अण्णा आणि ई श्रीधरन!</a></span></div></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-24594653153905595892011-11-30T16:06:00.000+05:302011-11-30T16:06:43.411+05:30एका विकतच्या श्राद्धाची पन्नाशी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<img src="http://www.onelittleangel.com/common/images/auteur/Dalai_Lama_839.jpg" /><br />
<br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तर हा नेता, तिबेट मधून निघाला! वंश,संस्कृती या दृष्टीने तिबेटच्या दक्षिणेस निघून जाणं या नेत्याला स्वाभाविक होतं थायलंड, व्हिएतनाम,</span><span lang="MR"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कंबोडीया किंवा पूर्वेकडचा कोरिया, जपान या सारखी कितीतरी पितवर्णीय चपट्या नाकांची बौद्धधर्मीय राष्ट्रे याच्या समोर होती पण, यानं त्यांच्याकडे ढुंकूनही पाहिलं नाही. अगदी ब्रम्हदेश</span><span lang="MR"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(म्यानमार), नेपाळ यांचाही मार्ग त्यानं अनुसरला नाही. कारण एरवी सामान्य अवाका असलेल्या या नेत्याकडे एक व्यावहारिक शहाणपण होतं, त्याला हे चांगलच माहित होतं की वरील राष्ट्रे त्याच्यासाठी कितीही सोयीची असली तरी चीनसारख्या बलाढ्य देशाशी, याच्यासारख्या य:कश्चित नेत्यासाठी आणि त्याच्या निरर्थक शक्ति-युक्ति-बुद्धी विरहित चळवळीसाठी कोणीही शत्रुत्व ओढवून घेण्याचा मुर्खपणा, बावळटपणा करणार नाही. अशी अनाठायी उठाठेव करून स्वत:चं राजकिय मरण ओढवून घेण्याचा मुर्खपणा केवळ भारतातच होऊ शकतो, हे हेरून या नेत्याची चाल भारताकडे सुरू झाली. त्याच्या रुपानं फार मोठं दुर्दैव आपल्याकडे चालून आलं. त्या नेत्याचं नांव </span><span lang="EN-US">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दलाई लामा</span><span lang="EN-US">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> हे तुमच्या लक्षात आलंच असेल. </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रा. चारुचंद्र उपासनी. </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><a href="http://prabhunarendra.blogspot.com/2011/11/blog-post_30.html">ईशान्य वार्ता</a><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="EN-US">friendsofne@gmail.com </span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> <o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br />
</span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="background-color: #fffde4; color: red; font-family: arial; line-height: 22px;">‘</span><span lang="MR" style="background-color: #fffde4; color: red; line-height: 22px;">ईशान्य वार्ता</span><span style="background-color: #fffde4; color: red; font-family: arial; line-height: 22px;">’</span><span lang="MR" style="background-color: #fffde4; color: red; line-height: 22px;"> या मासिक अंकाची वार्षिक वर्गणी फक्त रुपये १५० असून त्यासाठीही</span><span class="Apple-style-span" style="background-color: #fffde4; color: red; line-height: 22px;"><span lang="MR"> </span><span lang="EN-US" style="font-family: 'Times New Roman';"><a href="https://mail.google.com/mail/?view=cm&fs=1&tf=1&to=friendsofne@gmail.com" style="color: #bb9d59; text-decoration: none;" target="_blank">friendsofne@gmail.com</a> </span></span><span lang="MR" style="background-color: #fffde4; color: #333333; line-height: 22px;"><span class="Apple-style-span" style="color: red;">या मेल आयडीवर </span></span><span class="Apple-style-span" style="background-color: #fffde4; color: red; line-height: 22px;">आपण जरूर संपर्क साधावा. </span></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-62670765088948464092011-01-29T16:20:00.001+05:302011-01-29T16:21:26.835+05:30'मुक्त व्हा, मुक्त रहा<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<br />
<a href="http://globalmarathi.com/20110129/images/5523874804552362965/4868299298303051497_Org.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://globalmarathi.com/20110129/images/5523874804552362965/4868299298303051497_Org.jpg" /></a><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;"></span><br />
<div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: small; line-height: normal;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;">स्वामी </span></span><span class="Apple-style-span" style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: small; line-height: normal;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;">विवेकानंद </span></span><span class="Apple-style-span" style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: small; line-height: normal;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;">म्हणत : ''मुक्त व्हा. मुक्त रहा. कोणाचे बंदिवान होऊ नका. व्यसने तुम्हाला गुलाम करतील. आळस तुम्हाला पराक्रमशून्य करील. तुमचे हे शत्रू तुमच्यावर टपून आहेत. गुहेतील श्वापदाप्रमाणे. माणसे जीवनसत्वांच्या गोळ्या घेतात; पण जीवनातील सत्व हरवून बसतात. सत्वशोधक, स्वत्वबोध या युवकांच्या जीवनातील नियामक शक्ती असल्या पाहिजेत. </span></span></span></div><br />
<div><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;"><br />
</span></div></div><div><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;"></span><br />
<div><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;">मान खाली घालणे, डोळे मिटून घेणे, नुसते निश्चल राहणे, विशिष्ट रंगाची वस्त्रे धारण करणे म्हणजे चारित्र्यसंपन्न असणे नव्हे. स्वामीजी स्वत: मुक्त आणि पारदर्शक जीवन जगले. त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाने प्रभावित झालेले अनेक स्त्री-पुरुष त्यांच्याभोवती भक्तिभावाने उभे राहिले. स्वामीजी हे जनसरोवरातील कमलपत्र ठरले. </span></div></div><div><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal, Verdana; font-size: 15px; line-height: 25px;"><br />
</span></div></div></div></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-85416898085932934982010-09-28T12:08:00.001+05:302010-09-28T12:09:35.058+05:30१४ विद्या ६४ कला<b><br />
</b><br />
१४ विद्या आणि ६४ कला याबद्द्ल अनेकांच्या मनात उत्सुकता असते. त्याबद्दल आमच्याकडे सतत विचारणाही होत असते. त्या १४ विद्या आणि ६४ कलांची ही ओळख.<br />
<br />
<strong>१४ विद्या</strong><br />
चार वेद + सहा वेदांगे + न्याय, मीमांसा, पुराणे व धर्मशास्त्र=१४<br />
१) ऋग्वेद २) यजुर्वेद ३) सामवेद ४) अथर्ववेद<br />
<br />
१) व्याकरण- भाषेतील शब्दांच्या व्यवहाराचे शास्त्र.<br />
२) ज्योतिष- ग्रहगती तथा सामुद्रिक जाणण्याची विद्या.<br />
३) निरुक्त- वेदांतील कठीण शब्दांचे अर्थ सांगणारे शास्त्र.<br />
४) कल्प- धार्मिक विधी- व्रतांचे वर्णन करणारे शास्त्र.<br />
५) छंद- शब्दांची गानयोग्य रचना व काव्यवृत्ताचे ज्ञान.<br />
६) शिक्षा- शिक्षण, अध्यापन व अध्ययन.<br />
<br />
१) न्याय मीमांसा पुराणे धर्मशास्त्र.<br />
<br />
<strong>६४ कला</strong><br />
१) पानक रस तथा रागासव योजना- मदिरा व पेय तयार करणे.<br />
२) धातुवद- कच्ची धातू पक्की व मिश्रधातू वेगळी करणे.<br />
३) दुर्वाच योग- कठीण शब्दांचा अर्थ लावणे.<br />
४) आकर ज्ञान- खाणींविषयी अंतर्गत सखोल ज्ञान असणे.<br />
५) वृक्षायुर्वेद योग- उपवन, कुंज, वाटिका, उद्यान बनविणे.<br />
६) पट्टिका वेत्रवाणकल्प- नवार, सुंभ, वेत इत्यादींनी खाट विणणे.<br />
७) वैनायिकी विद्याज्ञान- शिष्टाचार व विनय यांचे ज्ञान असणे.<br />
८) व्यायामिकी विद्याज्ञान- व्यायामाचे शास्त्रोक्त ज्ञान असणे.<br />
९) वैजापिकी विद्याज्ञान- दुसऱ्यावर विजय मिळविणे.<br />
१०) शुकसारिका प्रलापन- पक्ष्यांची बोली जाणणे.<br />
११) अभिधान कोष छंदोज्ञान- शब्द व छंद यांचे ज्ञान असणे.<br />
१२) वास्तुविद्या- महाल, भवन, राजवाडे, सदन बांधणे.<br />
१३) बालक्रीडाकर्म- लहान मुलांचे मनोरंजन करणे.<br />
१४) चित्रशब्दापूपभक्षविपाक क्रिया- पाकक्रिया, स्वयंपाक करणे.<br />
१५) पुस्तकवाचन- काव्यगद्यादी पुस्तके व ग्रंथ वाचणे.<br />
१६) आकर्षण क्रीडा- दुसऱ्याला आकर्षित करणे.<br />
१७) कौचुमार योग- कुरुप व्यक्तीला लावण्यसंपन्न बनविणे.<br />
१८) हस्तलाघव- हस्तकौशल्य तथा हातांनी कलेची कामे करणे.<br />
१९) प्रहेलिका- कोटी, उखाणे वा काव्यातून प्रश्न विचारणे.<br />
२०) प्रतिमाला- अंत्याक्षराची योग्यता ठेवणे.<br />
२१) काव्यसमस्यापूर्ती- अर्धे काव्य पूर्ण करणे.<br />
२२) भाषाज्ञान- देशी-विदेशी बोलींचे ज्ञान असणे.<br />
२३) चित्रयोग- चित्रे काढून रंगविणे.<br />
२४) कायाकल्प- वृद्ध व्यक्तीला तरुण करणे.<br />
२५) माल्यग्रंथ विकल्प- वस्त्रप्रावरणांची योग्य निवड करणे.<br />
२६) गंधयुक्ती- सुवासिक गंध वा लेप यांची निर्मिती करणे.<br />
२७) यंत्रमातृका- विविध यंत्रांची निर्मिती करणे.<br />
२८) अत्तर विकल्प- फुलांपासून अर्क वा अत्तर बनविणे.<br />
२९) संपाठय़- दुसऱ्याचे बोलणे ऐकून जसेच्या तसे म्हणणे.<br />
३०) धारण मातृका- स्मरणशक्ती वृद्धिंगत करणे.<br />
३१) छलीक योग- चलाखी करून हातोहात फसविणे.<br />
३२) वस्त्रगोपन- फाटकी वस्त्रे शिवणे.<br />
३३) मणिभूमिका- भूमीवर मण्यांची रचना करणे.<br />
३४) द्यूतक्रीडा- जुगार खेळणे.<br />
३५) पुष्पशकटिका निमित्त ज्ञान- प्राकृतिक लक्षणाद्वारे भविष्य सांगणे.<br />
३६) माल्यग्रथन- वेण्या, पुष्पमाला, हार, गजरे बनविणे.<br />
३७) मणिरागज्ञान- रंगावरून रत्नांची पारख करणे वा ओळखणे.<br />
३८) मेषकुक्कुटलावक- युद्धविधी- बोकड, कोंबडा इ.च्या झुंजी लावणे.<br />
३९) विशेषकच्छेद ज्ञान- कपाळावर लावायच्या तिलकांचे साचे करणे.<br />
४०) क्रिया विकल्प- वस्तूच्या क्रियेचा प्रभाव उलटविणे.<br />
४१) मानसी काव्यक्रिया- शीघ्र कवित्व करणे.<br />
४२) आभूषण भोजन- सोन्या-चांदी वा रत्नामोत्यांनी काया सजवणे.<br />
४३) केशशेखर पीड ज्ञान- मुकुट बनविणे व केसात फुले माळणे.<br />
४४) नृत्यज्ञान- नाचाविषयीचे शास्त्रोक्त सखोल ज्ञान असणे.<br />
४५) गीतज्ञान- गायनाचे शास्त्रीय सखोल ज्ञान असणे.<br />
४६) तंडुल कुसुमावली विकार- तांदूळ व फुलांची रांगोळी काढणे.<br />
४७) केशमार्जन कौशल्य- मस्तकाला तेलाने मालीश करणे.<br />
४८) उत्सादन क्रिया- अंगाला तेलाने मर्दन करणे.<br />
४९) कर्णपत्र भंग- पानाफुलांपासून कर्णफुले बनविणे.<br />
५०) नेपथ्य योग- ऋतुकालानुसार वस्त्रालंकाराची निवड करणे.<br />
५१) उदकघात- जलविहार करणे. रंगीत पाण्याच्या पिचकारी करणे.<br />
५२) उदकवाद्य- जलतरंग वाजविणे.<br />
५३) शयनरचना- मंचक, शय्या व मंदिर सजविणे.<br />
५४) चित्रकला- नक्षी वेलवुट्टी व चित्रे काढणे.<br />
५५) पुष्पास्तरण- फुलांची कलात्मक शय्या करणे.<br />
५६) नाटय़अख्यायिका दर्शन- नाटकांत अभिनय करणे.<br />
५७) दशनवसनांगरात- दात, वस्त्रे, काया रंगविणे वा सजविणे.<br />
५८) तुर्ककर्म- चरखा व टकळीने सूत काढणे.<br />
५९) इंद्रजाल- गारुडविद्या व जादूटोणा यांचे ज्ञान असणे.<br />
६०) तक्षणकर्म- लाकडावर कोरीव काम करणे.<br />
६१) अक्षर मुष्टिका कथन- करपल्लवीद्वारे संभाषण करणे.<br />
६२) सूत्र तथा सूचीकर्म- वस्त्राला रफू करणे.<br />
६३) म्लेंछीतकला विकल्प- परकीय भाषा ठाऊक असणे.<br />
६४) रत्नरौप्य परीक्षा- अमूल्य धातू व रत्ने यांची पारख करणे.<br />
<br />
<strong>नंदिनी बोपर्डीकर , रविवार १९ सप्टेंबर २०१०</strong><br />
साभार: लोकसत्ताNarendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-66413599052957520042010-09-21T20:22:00.003+05:302010-09-21T20:25:59.867+05:30मुंबईची चाळ<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhH9FkCfKC-subomoTTHa5W4rPOHVwad1t3F2dRv6DHaaqWXrMC4beybrhoT5fuyY3TMsJN6QXiNpCQGHR0FJw3Jnr5IEBbkTo7yV8xlrch9-97RBE0nvmX4mBX_JKHVQMHVzwnw-WMZi0/" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhH9FkCfKC-subomoTTHa5W4rPOHVwad1t3F2dRv6DHaaqWXrMC4beybrhoT5fuyY3TMsJN6QXiNpCQGHR0FJw3Jnr5IEBbkTo7yV8xlrch9-97RBE0nvmX4mBX_JKHVQMHVzwnw-WMZi0/" /></a><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">मुंबईतली ऎशी टक्के माणसं ही अशा तुटपुंज्या जागेतच राहत असतात. सकाळी त्यांचं घर म्ह्णजे धावपळीत पाणी भरायची जागा </span>–<span lang="MR" style="font-family: Mangal;"> </span>‘<span lang="MR" style="font-family: Mangal;">नळघर</span>’<span lang="MR" style="font-family: Mangal;"> असते. नंतर उभ्या घराचं जणू किचन होऊन जातं. दुपारनंतर घराची ही एकुलती एक खोली म्हणजे लिव्हिंगरूम होते. रात्री तीच खोली बेडरूम होते. रंगमंचावर कसे नेपथ्यबदल होत जातात, तसंच घडत राहतं या घरात. तरीही... घराचं नाटक होऊ न देता इथली माणसं गुण्यागोविंदाने, मनःपुर्वक जगत राहतात. </span><o:p></o:p></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;"><a href="http://prabhunarendra.blogspot.com/2009/09/blog-post_22.html">मी नंदा</a> </span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">डॉ. नंदा केशव मेश्राम यांची आत्मकथा<o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">सुमेध वडावाला (रिसबूड)<o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">डिंपल प्रकाशन </span><o:p></o:p></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br />
</div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-89696697610376159322010-05-12T22:28:00.001+05:302010-05-12T22:29:42.898+05:30मी कुठे झालो ?<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;"><b>मी कसा झालो ? </b></span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">आचार्य प्र.के. अत्रे </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">परचुरे प्रकाशन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">किंमत : २५० रुपये. </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family: Mangal;"><br />
</span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUV8aE7YjRqtcf2e3Y4dS_2MsV3AxXpkWP52nTDnV7HMQgb2SR9e02PsfpMB2cmIPoSJVKQspUej3ayZmXcG8YW4oXgVEdnyjeJ13XM2qYtF1fUPzCTCgMJlYM9KclqpuE1DOsALpfjls/" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUV8aE7YjRqtcf2e3Y4dS_2MsV3AxXpkWP52nTDnV7HMQgb2SR9e02PsfpMB2cmIPoSJVKQspUej3ayZmXcG8YW4oXgVEdnyjeJ13XM2qYtF1fUPzCTCgMJlYM9KclqpuE1DOsALpfjls/" /></a><span lang="MR" style="font-family: Mangal;">पुणे शहर हे त्या वेळी सासवडहून आम्हाला दिल्लीइतके दूर वाटायचे. माझे एक चुलते होते. त्यांना पुण्याला चांगली नेकरी मिळाली. तेव्हा सर्व तयारी करून पुण्याला जावयाला ते निघाले. त्यांचा गोतावळा फार मोठा होता. पुण्याला ते चालले म्हणजे जणू काही साता समुद्रापलीकडे चालले, या भावनेने त्यांचे पाचपन्नास नातेवाईक घरापासून गावाबाहेरच्या दिवे नाक्यापर्यंत रडत-ओरडत त्यांच्या बैलगाडीमागून चालू लागले. शेवटी अखेरचा निरोप घेताना त्यांच्या आईने तर हृदयभेदक हंबरडा फोडला. त्यामूळे आमचे चुलते इतके हादरून गेले की ते गाडीवानाच्या गळ्याला मिठी मारून ओक्साबोक्शी रडू लागले. गाडीवानही दुःखाने व्याकूळ होऊन आरोळ्या मारू लागला. गाडीचा बैल तर जागच्या जागी मटकन खाली बसला. अर्थात अशा परिस्थितीत पुढे प्रवास होणे अशक्यच होते. नोकरीसाठी पुण्याला जाण्याचा बेत आमच्या चुलत्यांनी त्या क्षणीच रद्द केला. आणि जन्मभर आपल्या आईपाशी सासवडलाच राहण्याची त्यांनी घेर प्रतिज्ञा केली. त्यांच्या बरोबरीने नोकरीला लागलेले महिना हजार-बाराशे रुपया पर्यंत चढून पाच-पाचशे रुपयांवर पुढे पेंशनीत निघाले. पण आमच्या चुलत्यांनी उभ्या आयुष्यात स्वतःच्या कष्टाने हजार रुपयेदेखील कमावले नासतील. आणि हे कशासाठी ? तर सासवड सोडून अठरा मैलांच्या अंतरावर असलेल्या पुणे नामक शहरी त्यांना जाणे अशक्य झाले म्हणून. <o:p></o:p></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;"> <o:p></o:p></span></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-42575304718727392722010-02-21T16:24:00.003+05:302010-02-21T16:30:45.606+05:30एक होत्या शांताबाई!<span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;"><div><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></div><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><img src="http://www.loksatta.com/images/stories/newlok/newweekly/20100220/ch13.jpg" /></span></span><div><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span><span class="Apple-style-span" style=" line-height: 27px; border-collapse: collapse; color: rgb(81, 81, 81); font-family:'4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif;"><table class="contentpaneopen"><tbody><tr><td valign="top"><strong>डॉ. सलील कुलकर्णी , शनिवार, २० फेब्रुवारी २०१०<br /><a href="mailto:saleel_kulkarni@yahoo.co.in">saleel_kulkarni@yahoo.co.in</a><br /></strong><br /><span style="color:#800000;"></span>शांताबाई.. शांताबाई शेळके.. आमच्यासाठी घरातली प्रेमळ आजी.. एक प्रतिभावंत कवयित्री, लेखिका.. संत साहित्य, पारंपरिक गाणी, कविता यांचा एक चालताबोलता ज्ञानकोश.. अफाट वाचन करून ते सगळं विनासायास मुखोद्गत असणाऱ्या एक अभ्यासक.. एक सच्चा रसिक आणि सगळ्यात खरं आणि महत्त्वाचं रूप म्हणजे माझ्या आजीच्या वयाची माझी मैत्रीण..<br />सर्वार्थाने माझ्या ‘आजी’सारख्या असलेल्या शांताबाई तिसऱ्या माणसाला माझी ओळख ‘हा माझा छोटा मित्र’ अशी करून द्यायच्या आणि तेसुद्धा अगदी मनापासून, खरं- खरं! एक ज्येष्ठ कलाकार म्हणून मिरवताना मी त्यांना कधीच पाहिले नाही आणि साधेपणासुद्धा असा की तो टोकाचा.. म्हणजे ‘मी किती ग्रेट, बघा कशी साधी’ असा आविर्भाव चुकूनसुद्धा नाही. मला वाटतं की, त्या साधेपणामागे ‘मी कलाकार आहे’, यापेक्षाही ‘मी आस्वादक आहे’ असं मानणं होतं.<br />त्यांच्याशी गप्पा मारताना गाणी, कविता यापलीकडे जाऊन ‘मी तुला एक सांगते हं’ असं त्या म्हणत. एखादं संस्कृत सुभाषित, तुकारामांचा अभंग, गदिमांचं गीत, कुसुमाग्रजांची वा बहिणाबाईंची एखादी कविता, एखाद्या इंग्रजी कथेमधला उतारा, चुटकुला किंवा एखादा घडलेला प्रसंग.. असं काहीही असे. आणि सांगून झाल्यावर, ‘ए मस्त आहे ना?’ असा हमखास प्रश्न.. म्हणजे स्वत: जे काही सुंदर पाहिलं, ऐकलं, अनुभवलं ते सगळ्यांना दिसावं ही निर्मळ भावना.. यातूनच ‘मधुसंचय’सारख्या पुस्तकाची (ज्यात त्यांनी वाचलेलं, ऐकलेलं सारं काही होतं) संकल्पना सुचली असावी.<br />‘लोलक’ या शांताबाईंच्या कवितेत..<br />‘देवळाच्या झुंबरातून सापडलेला लोलक हरवला माझ्या हातून<br />आणि दिसू लागली माणसं पुन्हा माणसासारखी!’<br />असं लिहिलं असेल, तरी संवेदनशील आस्वादकाचा हा लोलक त्यांनी स्वत: मात्र फार उत्कटपणे जपला होता, सांभाळला होता. आणि म्हणूनच इतकं विविधरंगी लेखन करताना प्रत्येक वेळी त्यांचा ताजेपणा, निरागसपणा कायम टिकून असावा.<br />‘किलबिल किलबिल पक्षी बोलती’ लिहिताना ‘कुणी न मोठे कुणी धाकटे’ ही ओळ त्यांनी नुसती लिहिली नाही, तर त्या स्वत: तसंच मानत आल्या.<br />‘विहीणबाई विहीणबाई उठा आता उठा’ हे बाहुला- बाहुलीच्या लग्नाचं गाणं मला खूप आवडतं, असं मी त्यांना सांगितलं तर त्या म्हणाल्या, चल आपण अगदी आजचं असं एक बालगीत करू या! मग मी एक चाल ऐकवली आणि त्यावर काही क्षणात त्यांनी ओळी रचल्या-<br />कोकीळ म्हणतो काय करावे?<br />खोकून बसला पार घसा<br />कुहुकुहुचे सुंदर गाणे<br />सांगा आता गाऊ कसा?<br />म्हणे कोंबडा टी.व्ही. बघता<br />रात्री गेला वेळ कसा<br />उशिरा उठलो कुकुच्चकुची<br />हाक कुणा मी देऊ कसा?<br />एकीकडे हा निरागस भाव आणि दुसरीकडे-<br />‘दूरदूरच्या ओसाडीत भटकणारे पाय<br />त्वचेमागील एकाकीपण कधी सरते काय?’<br />असं वास्तव त्या लिहून जातात.<br />मला सुरातलं विशेष काही कळत नाही असं म्हणता म्हणता चालीवर लिहिलेली ‘जीवलगा, राहिले रे दूर..’, ‘ऋतु हिरवा’, ‘घनरानी’ अशी गाणी ऐकली की लक्षात येते की सुरावटीतून नेमका भाव शोधून शब्दांच्या जागा ओळखणं ही विलक्षण गोष्ट त्यांना साध्य झाली होती.<br />‘रूपास भाळलो मी’ पासून ‘तोच चंद्रमा नभात’, ‘मानते मन एक काही’, ‘चांदण्या रात्रीतले ते स्वप्न’, ‘मागे उभा मंगेश’, ‘काय बाई सांगू’, ‘रेशमाच्या रेघांनी’, ‘ही वाट दूर जाते’, ‘जय शारदे’ पर्यंत असंख्य लोकप्रिय गीतं ऐकताना आपण रसिक इतके भारावून जातो की मुक्तछंदातल्या विविधरंगी कवितांकडे बघायला उसंतच होत नाही. मात्र हा त्यांच्या बहुगुणी कवित्वावर अन्याय होईल. त्यांच्या ‘एकाकी’, ‘मी चंद्र पाहिला’, ‘देवपाट’, ‘झाड’, ‘आडवेळचा पाऊस’, ‘पूर’ या आणि अशा अनेक कविता आहेत, ज्या शांताबाईंचं एक वेगळं व्यक्तिमत्त्व आपल्यासमोर आणतात. ‘कवी, गीतकार’ या वादात त्या कधीच अडकल्या नाहीत. मी एकदा त्यांना म्हणालो, ‘गीतात जास्त ू१ंऋ३्रल्लॠ किंवा योजनाबद्धता, आखीव- रेखीव बांधणी होते, असं वाटतं का?’ तर शांताबाई म्हणाल्या, ‘कविता काय, गीत काय, लेख काय, सगळंच मनात असतं तोपर्यंतच स्र्४१ी असतं, स्वाभाविक असतं. ज्या क्षणी ते कागदावर उतरवण्याची इच्छा होते, तिथेच रचना सुरू होते. याला अपवाद एकच- संतसाहित्य!’<br />एकदा मी त्यांना नामदेव महाराजांचा एक अभंग ऐकवला <br />‘ज्ञानियांचे ज्ञेय, ध्यानियांचे ध्येय<br />पुंडलिकाचे प्रिय सुखवस्तू..’<br />त्यांनी पुन्हा पुन्हा तो अभंग ऐकला आणि म्हणाल्या, ‘हे खरे कवी’ त्यांना सुचलं ते इतकं सुंदर आहे आणि त्यात वृत्त मात्रा छंद सगळं कसं नेमकं!’<br />एकदा अचानक त्यांचा फोन आला आणि म्हणाल्या, ‘आज जाने की जिद ना करो’ ऐकायचंय रे!’<br />मी पेटी घेऊन गेलो आणि त्यांच्या ऐकण्यातली विविधता बघून चक्रावून गेलो. त्या गुलजार, जावेद अख्तर यांच्याविषयी बोलत होत्या. मध्येच म्हणाल्या, ‘चोली के पिछे क्या है?’ फार छान लिहिलंय, लोक उगाच विपर्यास करतात. त्यांना एका गाण्यातल्या दोन ओळी फार आवडल्या होत्या-<br />‘जवानी का आलम बडा बेखबर है<br />दुपट्टे का पल्लू किधर का किधर है<br />मला म्हणाल्या, ‘मस्त आहे ना!’ ..मी क्रॅक होऊन बघत बसलो!<br />‘काटा रुते कुणाला’ लिहिताना शांताबाईंनी एक फार सुंदर शब्द लिहिला ‘अबोलणे’..<br />काही करू पाहतो, रुजतो अनर्थ तेथे<br />माझे ‘अबोलणेही’ विपरीत होत आहे..<br />मी विचारलं, शांताबाई हा तुमचा शब्द का? तर संकोचून म्हणाल्या, ‘मी स्वत: असं कसं म्हणू रे!’<br />एका शनिवार- रविवारी त्या आमच्या घरी मुक्कामाल्या आल्या होत्या. तेव्हा म्हणाल्या, ‘मी आज खूप खूश आहे.. लतादीदींनी माझ्यासाठी परदेशातून आगाथा ख्रिस्तीची नवीन पुस्तकं आणली.’ मंगेशकर कुटुंबीयांविषयी त्यांना एक खास ओढ, आदर होता. हृदयात एक वेगळी जागा कायम जाणवायची. ‘हृदयनाथांनी किती छान छान गाणी केली माझी’, हे त्या सहजतेने बोलायच्या.<br />एकदा बोलता बोलता मी त्यांना म्हणालो, ‘मी नवीन सीडी करतोय. तुमच्या कविता घेऊ? चालेल?’ तर मला म्हणाल्या, ‘नको! मी काहीतरी नवीन लिहिते. नाहीतर मला काहीच केल्यासारखं वाटणार नाही. तू म्हणशील- ही म्हातारी नुसतीच गप्पा मारते.’ त्यावर आम्ही खूप हसलो.<br />त्यांनी कधीच देव-देव, पूजा-अर्चा असं काही केलेलं नाही. पण ‘गणराज रंगी नाचतो’, ‘गजानना श्रीगणराया’ अशी गाणी लिहिताना त्या निस्सीम गणेशभक्त झाल्या. ‘ही चाल तुरूतरू’, ‘माझे राणी माझे मोगा’ लिहिताना प्रेमाची नवलाई त्यांनी मांडली. समुद्र प्रत्यक्ष पाहण्यापूर्वीच केवळ कल्पनेतून ‘वादळवारं सुटलं’ सारखी गाणी त्यांनी लिहिली. ‘हे शामसुंदर’ किंवा ‘जाईन विचारीत रानफुला’ मधून त्या विरहिणी झाल्या.. खरंच ही गाणी लिहिताना स्वत:ची किती विविध ‘मनं’ त्यांनी कल्पिली असतील!<br />सोपं, गोड लिहिता लिहिता..<br />‘मातीची धरती, देह मातीचा वरती<br />अरे माती जागवू दे मातीचा जिव्हाळा..<br />अजब सोहळा! माती भिडली आभाळा..’<br />असं खोल- खोल विचार करायला लावणारं, तर कधी<br />‘मी मुक्त कलंदर, चिरकालाचा पांथ,<br />मी अज्ञानातून चालत आलो वाट’ अशी विरक्ती.<br />गोड, निरागस, आस्वादक रसिक शांताबाईंमध्ये खोलवर एक एकाकी, गंभीर, विरक्त विचारवंत मला कायम जाणवला.<br />शांताबाई त्यांच्या अगदी अलीकडच्या लेखनात म्हणतात.. ‘आता कविता लिहिताना शाब्दिक चलाखी नकोशी वाटते. केवळ नादमधुर, गोड, रुणझुणते शब्द समाधान देत नाहीत. शब्दातूनच पण शब्दांपलीकडं जावंसं वाटतं. एकेकाळी शब्द हा मला जगाशी जोडणारा दुवा वाटत असे.. आता जाणीव होते की, शब्दाला शब्द भेटतीलच असं नाही, शब्दांनी शब्द पेटतीलच असं नाही.. माझ्या कवितेतून चाललेला हा माझा आणि माझ्या दृष्टिकोनातून जगाचा शोध कधी संपेल असं वाटत नाही.’<br />शांताबाई, मला खात्री आहे की, या क्षणीसुद्धा तुम्ही अवकाशात कुठेतरी बसून प्रसन्न मुद्रेने काही वाचताय, लिहिताय आणि तयारी करताय पुन्हा नव्याने आयुष्याची मैफिल रंगवण्याची.. आम्हा सगळ्यांसाठी.. आमच्या नंतरच्यांसाठी.. आणि त्यांच्याही नंतर येणाऱ्यांसाठी.. आम्ही सारे तुमची वाट बघतोय. शांताबाई! याल ना!</td></tr></tbody></table></span><div><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">साभार लोकसत्ता </span></div></div>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-39831890364714208502010-02-07T10:15:00.002+05:302010-02-07T10:25:45.199+05:30आपण सगळेच मालदिवी आहोत!<span class="Apple-style-span" style=" line-height: 27px; border-collapse: collapse; font-family:'4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif;font-size:14px;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span><table class="contentpaneopen" style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline-color: initial; text-decoration: none; border-collapse: collapse; -webkit-border-horizontal-spacing: 0px; -webkit-border-vertical-spacing: 0px; width: 705px; color: rgb(0, 0, 0); font-family:'4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif;"><tbody style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline- text-decoration: none; font-size:14px;color:initial;"><tr style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline- text-decoration: none; font-size:14px;color:initial;"><td valign="top" style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline- text-decoration: none; font-size:14px;color:initial;"><strong style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline- text-decoration: none; font-size:14px;color:initial;"><span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;">बदलते विश्व , बदलता भारत</span></strong><span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;"><br /></span><strong style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline- text-decoration: none; font-size:14px;color:initial;"><span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;">ज्ञानेश्वर मुळे - रविवार, ७ फेब्रुवारी २०१०</span></strong><span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;"><br /></span><a href="mailto:dmulay@hotmail.com" style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline-color: initial; text-decoration: none; color: rgb(36, 109, 165); font-size:14px;"><span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;">dmulay@hotmail.com</span></a><span class="Apple-style-span" style="font-size:medium;"><br />साभार लोकसत्ता<br /><br /><table class="MsoNormalTable" border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" width="567" style="width:15.0cm;border-collapse:collapse;mso-yfti-tbllook:1184;mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm"> <tbody><tr style="mso-yfti-irow:0;mso-yfti-firstrow:yes;mso-yfti-lastrow:yes"> <td width="567" valign="top" style="width:15.0cm;padding:0cm 0cm 0cm 0cm"><p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:56.9pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span style="font-size:9.5pt;mso-bidi-font-size:11.0pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;"><b><br /></b></span></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:56.9pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span style="mso-bidi-font-size:11.0pt; color:#246DA5;text-decoration:none;text-underline:none"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><a href="mailto:dmulay@hotmail.com"></a></span></span></span><span style="font-size:9.5pt;mso-bidi-font-size:11.0pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> <span class="Apple-style-span" style="font-family: '4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; "><img src="http://www.loksatta.com/images/stories/newlok/newdaily/20100207/viv04.jpg" /></span></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:14.15pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><br /><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium; ">कोपनहागेनमध्ये डिसेंबरात उडालेली पर्यावरणाच्या बदलाची धूळ आता पुन्हा शांत झालेली आहे. ती धूळ जशी अभूतपूर्व होती तशीच त्यानंतरची ही शांतता अभूतपूर्व आहे. पर्यावरणाचं काहीही ज्ञान नसलेल्या पण तरीही प्रिय पृथ्वीच्या भविष्याची धास्ती घेतलेल्या माझ्यासारख्या माणसाला या विषयावर चिंतन करण्यासाठीची ही सुवर्णसंधी आहे. पर्यावरण बदलामुळे असे झाले तसे झाले असे आपण म्हणतो</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ते मात्र साफ चुकीचे आहे. </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मानव बदल</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे या सगळ्या समस्येचे मूळ आहे. पर्यावरणाच्या जाणिवेचा शंख फुंकत असताना मानवी जाणिवेपासून आपण किती दूर गेलो आहोत याचा मात्र आपणाला विसर पडला आहे. आपला दृष्टिकोन आणि जीवनशैली दोन्हींमधल्या प्रदूषणात स्वच्छ भविष्याचा विचार करण्याची शक्तीही काही अंशी बधीर झाल्यासारखे वाटते.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मी जिथे राहतो त्या मालदीवचं उदाहरण घेऊ. निसर्गाचा असा वरदहस्त क्वचितच एखाद्या देशावर असतो. अकराशे ब्याण्णव छोटी छोटी बेटं असणारा हा देश</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जगाचं वाढतं तापमान व वितळणारे हिमखंड यांच्यामुळं समुद्राची उंची दीड मीटर वाढली तर अख्खा देशच पाण्याखाली जाईल. परवाच्या कोपनहागेन परिषदेच्या वेळी मालदीवच्या राष्ट्राध्यक्षांनी दिलेला संदेश सोपा व सरळ होता. </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आज संकटाच्या दारात मालदीवियन उभे आहेत</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण खरं तर जगातला प्रत्येक माणूस मालदीवियन आहे</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आपण सगळे मालदीवियन आहोत</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मी जेव्हा जेव्हा समुद्राकडं पाहतो</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बेटांची मखमली वाळू मुठीत घेतो</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मावळत्या सूर्याच्या पाश्र्वभूमीवर उभी असणारी जहाजं बघतो तेव्हा माझ्या कानात शब्द गुंजतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आपण सगळे मालदीवियन आहोत</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’.<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रथमदर्शी मालदीवची ही बेटं हिंद महासागरात कुणी रत्नंमाणकं विखरलेली नाहीत ना असे वाटत राहते. पण मानवी संस्कृतीच्या प्रगतीनं या देशाच्या पावित्र्याचा भंग केव्हाच केला आहे. मालदीव देशात तीन स्वतंत्र जीवनशैली आढळतात. राजधानी मालेची जीवनशैली</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आरामदायी रिसॉर्ट बेटांची जीवनशैली आणि पारंपरिक मालदिवी बेटांची जीवनशैली. पारंपरिक बेटांपैकी जवळजवळ पंधरावीस बेटांना मी भेटी दिल्या आहेत. त्यात राजधानीजवळची बेटं तशी राजधानीपासून शेकडो कि.मी. उत्तर तशीच दक्षिणेला असणारी बेटं मी पाहिलीत. अशी बेटं जवळजवळ दोनशे असून त्यावर फक्त मालदिवी लोकच राहतात. साधे लोक</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">साधे रस्ते</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">नारळांची झाडं</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">चोहोबाजूला सागर</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शिक्षण व आरोग्याच्या मुलभूत सुविधा</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">घरं साधी पण ऐसपैस</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रार्थनेला एक मशिद</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">लोकसंख्या फारतर सातआठशे आणि दीड दोन चौ. कि.मी. असं या बहुसंख्य बेटांचं स्वरूप आहे. जगापासून तुटलेलं असलं तरी जीवन शांत व सुंदर आहे. शिवाय प्रत्येकाच्या घरी टी.व्ही.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सफाई मशिन</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">धुलाई यंत्र वगैरे आधुनिक उपकरणं आहेत. नावापुरती शेती आहे. जीवनावश्यक वस्तू राजधानी मालेतून बोटीने आठवडय़ातून एकदा येतात. संध्याकाळच्या वेळी सगळं बेट फुटबॉलच्या मैदानावर किंवा बोटी ये-जा करतात त्या धक्क्यावर जमतं. लोक बाष्फळ गप्पा मारतात किंवा फक्त बसून राहतात. गेली अडीच हजार र्वष ही गावं स्वयंपूर्ण जीवन जगताहेत. त्यांच्या आजुबाजूच्या बेटांशी संपर्क होता</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण जगाशी संबंध सुरू झाला तो केवळ गेल्या तीस-चाळीस वर्षांत. कुणालाही हवंहवंसं वाटावं असं हे जीवन</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण बाह्य जगाचा स्पर्श झाला आणि विकास आणि प्रगतीच्या जखमांनी हळूहळू ही बेटं वेदनाग्रस्त होऊ लागली आहेत.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या बेटांची अवस्था कोकणातल्या गावांसारखी झाली आहे. सगळी कर्ती पिढी राजधानी मालेला जायला निघाली आहे. गावात फक्त स्त्रीया-माणसं आणि प्राथमिक फार तर माध्यमिक शाळेत जाणारी मुलं-मुली. संपूर्ण प्रदूषणमुक्त</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्वर्गीय सौंदर्यानं नटलेली</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">माणसामाणसातल्या नात्यानं संपन्न व परिपूर्ण अशी ही बेटं आता मालेकडं डोळे लावून बसतात. इथल्या जनतेला मालेचीच स्वप्नं पडतात. आपल्या गावातील पवित्र आणि शून्य कार्बन उत्सर्जनाच्या पर्यावरणाऐवजी त्यांना प्रति चौ. कि.मध्ये जगातील सर्वोच्च जन-घनता असलेल्या माले शहरात जाण्याची घाई झाली आहे. प्रगती आणि विकासाच्या आकांक्षांनी त्यांच्या मनाचे पर्यावरण कोसळले आहे.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आता माले या राजधानीच्या शहरातील जीवनशैली बघूया. फक्त तीन चौ. कि. मी.च्या क्षेत्रात जवळजवळ सव्वा ते दीड लाख लोक उभे राहतात. इथे सरकारी इमारती व कार्यालये</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शाळा</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">दवाखाने</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">खासगी कंपन्यांची कार्यालये</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">दुकाने</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बहुमजली इमारती या व इतर आधुनिक शहरात असणाऱ्या सगळ्या सोयी (व गैरसोयी) आहेत. उंदराच्या बिळांसारखी</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">माणसांची घरं आहेत</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रत्येकजण सकाळी उठून कुठंतरी जाण्याच्या घाईत असतो</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आपण काहीतरी फार महत्त्वाचे काम करत आहोत अशी त्याची धारणा असते</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">दुकानांचे दरवाजे उघडतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बंद होतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एकाऐवजी पंचवीस-तीस मशिदींमधून बांग ऐकू येते. गर्दीने</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">माणसांच्या प्रगतीने एकेकाळचे या छोटय़ा बेटाचे निसर्ग-संगीत हिरावून घेतले आहे. इथल्या लोकांना रुपैयाबरोबर डॉलरही कळतो</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यांना अधिक उर्जेची भूक लागली आहे</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">घरात हवेला मज्जाव आहे</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यामुळे पंखा लागतो. जेवण गरमगरम खायला वेळ नाही. त्यामुळे मायक्रोवेव्ह लागतो. या शहराचे दरडोई कार्बन उत्सर्जन भारतातील दरडोई उत्सर्जनापेक्षा कितीतरी अधिक आहे. या छोटय़ा बेटावर जवळजवळ तीस हजार मोटारसायकली आहेत.</span></span><span style="font-size: 9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या शहराला बेट म्हणावे असे इथे काहीच नाही. इथला एकमेव समुद्रकिनाराही </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कृत्रिम</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आहे. आठवडय़ाचे पाच दिवस काम करून इथलाही माणूस कंटाळतो</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्याचा जीव आंबून जातो. तेव्हा तो टाइमपास</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शॉपिंग किंवा आराम करण्यासाठी कोलंबो</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बेंगलोर किंवा सिंगापूरला जातो किंवा जायची स्वप्नं बघतो. कधी कधी मालदीवमधल्या आरामदायी रिसॉर्ट बेटांवर जायची इच्छा बाळगतो आणि संधी मिळताच तिथं पोहोचतोही.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आहे तरी काय या रिसॉर्ट बेटांवर</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हीसुद्धा पारंपरिक मालदिवी बेटांसारखी छोटी छोटी बेटं आहेत. पण तिथं मालदिवी माणसं राहात नाहीत. मालदिवी बेटांमधली जवळजवळ हजारभर बेटं निर्मनुष्य आहेत. त्यातली शंभर बेटं भाडय़ानं दिली आहेत आंतरराष्ट्रीय हॉटेल कंपन्यांना. या कंपन्यांनी या बेटांवरती तुमच्या-आमच्या मनातल्या ऐशोआरामच्या सगळ्या कल्पनांना मूर्त रूप दिलं आहे. आपल्या प्रियकराला किंवा प्रेयसीला माणूस सांगतो</span></span><span style="font-size: 9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सगळ्या जगापासून दूर</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जिथं कुणी म्हणजे कुणी नाही जिथं आकाश आणि सागर भेटतात</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जिथं असीम सौंदर्य शोधावं लागत नाही ते आसपास घुटमळत असतं</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जिथं आपण आनंदमय होऊन जातो तिथं तुझ्यासोबत असावं असं वाटतं.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">असं अप्रतिम सुंदर विश्व या शंभर बेटांवर निर्माण करण्यात आलं आहे.</span></span><span style="font-size:9.5pt; mso-bidi-font-size:11.0pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण त्यात एक मेख आहे. तुमचा खिसा </span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">खोल</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">असावा लागतो. किती खोल</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एका दिवसाचे (किंवा रात्रीचे) एका शयनगृहाचे भाडे तीस-चाळीस हजार रुपयांपासून पाच-दहा लाख रुपयांपर्यंत. तिथं सामान्य माणूस जाऊ शकत नाही. गंमत म्हणजे या रिसॉॅर्ट बेटांवर आणि मालदीवच्या पारंपरिक बेटांवर निसर्गाचे सगळे रंग</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विभ्रम</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आविष्कार सारखेच आहेत. फक्त पारंपारिक बेटांवर साधा सोज्ज्वळ बावनकशी आनंद आहे</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्याला ऐशोआरामाची झालर नाही. रिसॉॅर्टवरती जलक्रीडा</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शेकडो प्रकारचे मालिश</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्कूबा डायव्हिंग</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पॅरासेलिंग</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्नोर्केलिंग वगैरे आनंदाचे अनेक आधुनिक आविष्कार आहेत. पण कुणी कुणाला ओळखत नाही. याउलट पारंपरिक बेटांवर बोलणारी चालणारी एकमेकांशी नातं असणारी</span></span><span style="font-size: 9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रेम तसंच भांडणं करणारी जनता दोन हजार वर्षांपेक्षा अधिक काळ वस्ती करून आहे. या माणसांचे आणि निसर्गाचे एक गूढ नाते आहे. हे नातेही असेच जन्मोजन्मीचे आहे. ते शिडाच्या बोटी चालवतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वल्हवतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पोहतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मासे पकडतात. निसर्ग त्यांचा अन्नदाता आहे. ते निसर्गावर प्रेम करतात. रिसॉर्ट बेटांवर माणसं पाहुणे बनून येतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पैशाच्या आकाराप्रमाणे आराम विकत घेतात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">व्हिडीओ</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">फोटो वगैरेंच्या माध्यमातून आठवणी गोळा करतात आणि पुनश्च महानगरातील आपापल्या गुहांमध्ये परततात. पुढच्या वर्षी पुन्हा </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एन्जॉय</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">करायला यायचंच</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">असा निश्चय करून.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ही माणसं ज्या महानगरांमधून येतात. तिथंही त्यांचं कार्बन योगदान प्रचंड प्रमाणात असतंच. पण या बेटांवर असतांनाही त्यांचा कार्बन </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">उपभोग</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वाढतो. कारण जितका ऐशोराम अधिक</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तितका वीज व इंधन यांचा उपयोग आणि कार्बन उत्सर्जन अधिक. बेटसदृश जीवन जगतानाही उपभोग शैली मात्र महानगरीच. ही माणसं वातावरणाचं तापमान वाढायला</span></span><span style="font-size: 9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जीवाश्म इंधनाचा उपभोग घेण्यात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिमालयातील हिमखंड प्रचंड वेगाने वितळवण्यात</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जगभरच्या हवामानाचा समतोल बिघडवण्यात सिंहाचा वाटा उचलतात आणि त्यानंतर क्योतोपासून कोपनहागेनपर्यंत </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिरवे तंत्रज्ञान</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अपारंपारिक उर्जास्रोत</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आदी विषयांवर भाषणे देण्यासाठीलाखो रुपये आकारतात.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आपल्याकडेही वेगळ्या अर्थाने गेल्या साठ वर्षांत विकासाच्या नावाखाली लाखो लोकांनी आपल्या जीवनशैलीत आमूलाग्र बदल केला. गावातील निसर्गासमवेतच्या निम्न कार्बन उत्सर्जन श्रेणीतून ही लाखो कुटुंबं प्रगती करत उच्च कार्बन उत्सर्जन श्रेणीत आली. मी ही त्यातलाच एक प्रतिनिधी आहे. आमचा सर्वाचा तथाकथित विकास आपणा सर्वाना आश्रय देणाऱ्या पृथ्वीच्या अस्तित्वावर घाला घालत आहे. महात्मा गांधींच्या </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">खेडय़ाकडे चला</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">साधे राहा</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या संदेशातील तथ्य आता शास्त्रज्ञ समजावून सांगताहेत. वीज असो वा इंधन आता अपारंपारिक आणि अक्षय उर्जेशिवाय आपले काम चालणार नाही. यात पाश्चिमात्य जगताने बरोबर पाचर मारून ठेवली आहे. पृथ्वीच्या आणि माणसाच्या शोषणावर आधारित उच्च कार्बन उत्सर्जन जीवनशैली आणि त्याचे समर्थन करणारी अर्निबध भांडवलशाही यांच्या बळावर दोनशे वर्षे जगाला पिळून काढल्यानंतर आणि जागतिक विचारसरणी </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अधिक उपभोग-अधिक प्रगती</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अशा समीकरणावर आणून ठेवल्यानंतर त्यांनी धोक्याची घंटी वाजवायला सुरुवात केली आहे. आता या परिस्थितीवर मात करण्यासाठी ते आपल्याला विज्ञान व तंत्रज्ञान विकून आम्हाला रस्त्यावर काढायला तयार झाले आहेत.</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">गेल्या दोनशे वर्षांच्या विकासाच्या प्रक्रियेतून अस्वस्थ करणारे काही निष्कर्ष निघतात. त्यातले काही असे :</span></span><span style="font-size:9.5pt; font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">१) माणूस गावाकडून शहराकडे</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शहराकडून महानगराकडे जातो तेव्हा आपली शैली निम्न कार्बन उत्सर्जनाकडून उच्च कार्बन उत्सर्जनाकडे नेत असतो.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">२) ग्रामीण व अशिक्षितांच्या तुलनेने शहरी व सुशिक्षित लोक अधिक कार्बन उत्सर्जन करतात आणि म्हणून पर्यावरणाला अपाय करतात.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">३) गरीबांच्या तुलनेने श्रीमंत अधिक कार्बन उत्सर्जन आणि पर्यायाने पृथ्वीचे अधिक नुकसान करतात.</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विचार करणारे लोक व शास्त्रज्ञ दोघेही कमी उपभोग पर्यावरणपूरक तंत्रज्ञान</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अपारंपरिक उर्जा यांचं महत्त्व सांगताहेत. </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family: "4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt; font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण गरीब देशांसाठी याचा अर्थ मुंडासे व लंगोट घालणाऱ्याने शरीरभर कपडे घालू नयेत</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सायकलवर बसणाऱ्याने गाडीचे स्वप्न बघू नये असा होतो. शिवाय रिसॉर्टवरच्या जनतेने पारंपरिक बेटांवर आणि महानगरातील लोकांनी गावी जावे असाही होतो. पण गाववाला असल्यामुळे त्यातली एक गोची मला कळते. गावांचा आत्मा नष्ट झाला आहे.</span></span><span style="font-size: 9.5pt;mso-bidi-font-size:11.0pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">नद्या सुकल्या आहेत. साइनबोर्ड आणि टीव्ही टॉवरनी गावांना उघडे-नागडे करून टाकले आहे आणि उरल्यासुरल्या सौंदर्यावर राजकारण आणि पैशाची हाव या दोन्हींनी बलात्कार केला आहे. मागच्या वर्षी आमच्या गावात आम्ही काही लोकांनी ग्रामपरिवर्तनाची मुहूर्तमेढ रोवली. त्या कार्यक्रमात एका मोठय़ा पडद्यावर आम्ही गूगलवरती दिसणारी आमच्या गावाची प्रतिमा गावकऱ्यांना दाखवली. आकाशातून घेतलेले ते </span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विहंगम</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तंत्रज्ञानातील प्रगतीचे प्रतिक होते. पण त्याहून आश्चर्याची गोष्ट त्या चित्रात दिसली ती अशी</span></span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:black; mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-size:9.5pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">संपूर्ण गावात नजरेत भरेल असे एकही झाड नव्हते! चला गावाकडे!</span></span><a name="JOSC_TOP"></a><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:Mangal;color:black;mso-ansi-language: EN-US;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:56.9pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span style="font-size:9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family: "Times New Roman";mso-bidi-font-family:Mangal;color:black;mso-ansi-language: EN-US;mso-bidi-language:MR"><o:p><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:56.9pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="font-size:13.5pt;font-family: Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">साभार लोकसत्ता</span></span></span><b><span style="font-size: 9.5pt;font-family:"4C GandhiMarathi","serif";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";color:white;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></b></p> </td> </tr> </tbody></table> <p class="MsoNormal" style="margin-right:56.9pt"><span lang="EN-GB"><o:p> </o:p></span></p></span></td></tr></tbody></table></span>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-67422940667290790232010-01-28T12:10:00.003+05:302010-01-28T12:18:56.309+05:30निवडक – नवयुग<p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><a href="http://prabhunarendra.blogspot.com/2010/01/blog-post_25.html">निवडक </a></span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal;mso-bidi-theme-font:minor-bidi;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><a href="http://prabhunarendra.blogspot.com/2010/01/blog-post_25.html">–</a></span></span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><a href="http://prabhunarendra.blogspot.com/2010/01/blog-post_25.html"> नवयुग </a></span></span><span lang="EN-GB"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रकाशक मॅजेस्टिक बुक हाऊस </span><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">किंमत ७५० पृष्ठे ५१२</span></span><span lang="EN-GB"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आज संपादकाचे स्वातंत्र्य खरोखर राजकिय पुढर्यांनी व पत्राच्या धनिक आश्रयदात्यांनी हिरावून घेतले आहे. वैयक्तिक, राजकिय महत्वाकांक्षा असलेल्या नामधारी संपादकांच्या, संचालकांच्या, ट्रस्टींच्या व आश्रयदात्यांच्या रागलोभाचे उसने अवसान आणून खर्याखुर्या संपादकांना लिहावे लागते. वृत्तपत्रे ही निरनिराळ्या पक्षाची असली तरी पुढार्यांच्या इतका पक्षभिनिवेश धारण न करता वृत्तपत्रांनी सत्यनिष्ठ व जास्तीत जास्त निःपक्षपाती असावे अशी खर्या संपादकाची इछा असते. परपक्षाप्रमाणे स्वपक्षावरही टीका करावी अशी त्याची प्रवृत्ती असते. पण आज वृत्तसंपादकांना हे अशक्य झाले आहे. </span></span><span lang="EN-GB"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span lang="MR" style="font-family: Mangal;color:#C00000;mso-bidi-language:MR"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वृत्तपत्रांवर सत्तर वर्षांपुर्वी केलेले हे भाष्य आजच्या काळातही किती समर्पक आहे नाही? ०५ मे १९४० च्या नवयुगमध्ये आचार्य अत्र्यांची लिहीलेल्या अग्रलेखाचा हा काही भाग. </span><span style="mso-spacerun:yes"> </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;color:#C00000;"><img src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmbxpBrP4QReNN1M90xMp6wtEATLcC2Xge4AfyqhBu5kRh6Zw3C7KgDREMGTkBKDWYnlZQWB07DMl9INLFwYTlzfXonxLp31nulH6hwqmZn8eISIEq4Lp1ZyipwqwpVjL4VsuU7buV_B8/" /></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;color:#C00000;"><br /></span></p>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-80307055456701659842009-12-23T22:08:00.001+05:302009-12-23T22:10:36.912+05:30दिल से | पंचगंगा ते गंगा<span class="Apple-style-span" style="font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 13px; "><div class="box_breadcrumb" style="padding-top: 6px; padding-right: 0px; padding-bottom: 6px; padding-left: 0px; color: rgb(102, 102, 102); border-bottom-width: 1px; border-bottom-style: solid; border-bottom-color: rgb(238, 238, 238); "><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(160, 82, 45); font-size: 24px; ">पंचगंगा ते गंगा</span></div><div id="article_holder" style="color: rgb(0, 0, 139); "><div class="article_metadata" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 18px; padding-left: 0px; margin-bottom: 4px; border-bottom-width: 1px; border-bottom-style: solid; border-bottom-color: rgb(238, 238, 238); "><span class="metadata_time" style="font-size: 10px; color: rgb(102, 102, 102); float: right; ">23 December, 2009 07:30:00 AM</span>विजय मुडशिंगीकर</div><div class="font_size" style="font-size: 11px; text-align: right; margin-bottom: 12px; "><br /></div><div id="article_body" style="line-height: 1.6em; width: 650px; overflow-x: hidden; overflow-y: hidden; margin-bottom: 12px; "><div class="image" style="float: left; padding-top: 4px; padding-right: 4px; padding-bottom: 4px; padding-left: 4px; margin-right: 6px; border-top-width: 1px; border-right-width: 1px; border-bottom-width: 1px; border-left-width: 1px; border-top-style: solid; border-right-style: solid; border-bottom-style: solid; border-left-style: solid; border-top-color: rgb(204, 204, 204); border-right-color: rgb(204, 204, 204); border-bottom-color: rgb(204, 204, 204); border-left-color: rgb(204, 204, 204); width: 318px; "><img src="http://www.prahaar.in/thumbnail.php?file=VIJAY_652508907.jpg&size=article_medium" alt="image" /><span class="image_caption" style="font-size: 11px; line-height: normal; "></span></div><p><strong>२००१ ते २००६ या कालावधीत गोमुख उगमापासून गंगासागपर्यंत गंगेच्या खो-यात फिरून आलेल्या अनुभवांचं संकलन म्हणजेच ‘पंचगंगा ते गंगा व्हाया मिठी’ हे पुस्तक. माझे मित्र आणि पर्यावरणप्रेमी नरेंद्र प्रभू यांनी या पुस्तकाचं शब्दांकन केलंय. लवकरच हे पुस्तक वाचकांच्या भेटीला येत आहे.</strong></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;margin-top: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0pt; margin-left: 0in; "><span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मी मूळचा कोल्हापूरचा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">करवीर तालुक्यातील गडमुडशिंगी हे माझं जन्मगाव. पण माझं आजोळ वळीवडे हे पंचगंगेच्या काठावर वसलेलं. बालपण आजोळीच गेलेलं. त्यामुळे मनात खोलवर कुठे तरी </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पंचगंगा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आणि </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">गंगा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वाहत आहेत. वयाच्या सोळाव्या वर्षीच म्हणजे इयत्ता नववीत असताना घरच्या प्रतिकूल परिस्थितीमुळे मुंबईत क्रॉम्पटन ग्रीव्हज कंपनीत कामाला लागलो. पुढे रात्रशाळेतून दहावीची परीक्षा दिली. तीनही पाळ्यांमध्ये काम करावं लागायचं. इच्छा असूनही शिक्षणाची आवड मात्र पूर्ण करता आली नाही. पण वाचनाची आवड मात्र जोपासता आली. या छंदातूनच मी दोनदा जिवावरच्या दुखण्यातून वाचलो. </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वाचाल तर वाचाल</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ही म्हण माझ्या बाबतीत शब्दश: खरी ठरली.</span></span></span></span></p><span><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span><span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याच काळात छायाचित्रणाचीही आवड निर्माण झाली आणि त्याचं रूपांतर छंदात कधी झालं कळलंच नाही. घरगुती समारंभांपासून ते थेट निसर्गाच्या सान्निध्यात भटकून फोटोग्राफी करता आली. कुठलंही तांत्रिक शिक्षण नाही</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कोणीही शिकवलं नाही</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अशा परिस्थितीत मी एकलव्याच्या चिकाटीनं ही कला आत्मसात केली. आज गंगेचा प्रवाह उभा-आडवा फिरताना</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तिथला परिसर कॅमे-यात बद्ध करताना मला या कलेचा आणि चिकाटीचा नक्कीच लाभ झाला. १९९८मध्ये पाठदुखीच्या व्याधीमुळे बॉम्बे हॉस्पिटलमध्ये मला अॅडमिट व्हावं लागलं होतं. तिथं निसर्ग लेखक सुरेशचंद्र वारघडे यांचं</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिमयात्री</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पुस्तक वाचलं. त्यातला </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भगिरथ तेरी गंगा मैली</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हा लघुलेख वाचला आणि मी अंतर्मुख झालो. त्यात गंगा नदीच्या प्रदूषणाची व्यथा मोठ्या आर्तपणे मांडली होती. ती वाचून आंतर्बाह्य हादरलो. गंगा नदी माझ्या मनात ठसली ती तेव्हाच. स्लीपडिस्कमुळं जवळपास अपंगावस्थेतच होतो मी. पण डॉ. प्रेमानंद रामाणी यांनी केलेल्या उपचारामुळे मी चालू-फिरू लागलो. त्यांच्यामुळेच आज मी माझ्या पायांवर उभा आहे. २००१ ते २००६ या कालावधीत गोमुख उगमापासून गंगासागपर्यंत गंगेच्या खो-यात फिरून वेगवेगळ्या ऋ</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तूंमधील गंगानदीच्या निसर्गसौंदर्यापासून ते तिच्या काठच्या सांस्कृतिक लोकजीवनाचा आणि वाढत्या प्रदूषणामुळे घाण झालेल्या नदीचा वेध घेतला. हा प्रवास म्हणजे अनुभवांची खाण होती. या अनुभवांचा परिपाक म्हणजेच माझं </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">गंगाजल</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे छायाचित्रांचं प्रदर्शन. या दरम्यान आलेल्या अनुभवांचं संकलन म्हणजेच</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पंचगंगा ते गंगा व्हाया मिठी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे पुस्तक. माझे मित्र आणि पर्यावरणप्रेमी नरेंद्र प्रभू यांनी या पुस्तकाचं शब्दांकन केलंय. लवकरच हे पुस्तक वाचकांच्या भेटीला येत आहे. पुस्तकाच्या प्रस्तावनेत माझे विचार मांडलेत. </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पंचगंगा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">नदीच्या काठचा मी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आज </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">गंगा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">नदीच्या ओढीनं कसा प्रवाहत गेलो</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तेही सांगितलंय. भूमिका स्पष्ट करताना अनेक गोष्टींचा ऊहापोह केला आहे त्यात. कारण गंगाजल प्रदर्शन</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">निसर्ग</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पर्यावरण</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रबोधन</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सामाजिक बांधिलकी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">छायाचित्रकला</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सर्वसामान्यांपर्यंत गंगा नदीचं आणि पाण्याचं महत्त्व</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यासाठी राबवलेले उपक्रम.. अशा सा-या संकल्पनांचं शब्दरूपी संकलन होणं मला गरजेचं वाटत होतं. खरं तर मी मितभाषी. माझा </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बोलण्यापेक्षा करण्यावर</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अधिक विश्वास आहे. लेखन हा माझा प्रांत नाही. पण नरेंद्र प्रभू यांच्यासारखे सुहृद मला लाभले आणि जे केलं ते सुसंवादातून व्यक्त करता आलं. माझ्या कामातून जर कोणाला निसर्ग संवर्धनाचं वेड लागलं तर आनंदच होईल. माझा चांगुलपणावर आणि माणसातील माणुसकीवर अतोनात</span></span><span><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span></span><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विश्वास आहे</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">. </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">फक्त त्यांच्यात मानवतावादी दृष्टिकोन झिरपता ठेवता आला पाहिजे</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एवढंच. गंगाकाठचा माझा प्रवास कधी संपणारा नाही. अखंड भारतवर्षाला एकतेच्या एका समान धाग्यात बांधणारी गंगा आपल्याला आर्त साद घालते आहे. तिला प्रत्येकानं मनापासून प्रतिसाद द्यावा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span style="font-family: Mangal; "><span class="Apple-style-span" style="color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इतकीच अपेक्षा!</span></span></span></span></div><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></span></div><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;color:#000000;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></span></div></span></div></div></span>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-91765297643134719832009-11-21T10:47:00.000+05:302009-11-21T10:49:18.214+05:30‘जनां’चे गंगा अभियान!- अभिजित घोरपडे<span class="Apple-style-span" style="font-family: 'Lucida Grande', 'Lucida Sans Unicode', Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 13px; color: rgb(34, 34, 34); "><h2 id="post-3595" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 5px; margin-right: 0px; margin-bottom: 7px; margin-left: 0px; "><a href="http://gangajal.org.in/blog/2009/11/%e2%80%98%e0%a4%9c%e0%a4%a8%e0%a4%be%e0%a4%82%e2%80%99%e0%a4%9a%e0%a5%87-%e0%a4%97%e0%a4%82%e0%a4%97%e0%a4%be-%e0%a4%85%e0%a4%ad%e0%a4%bf%e0%a4%af%e0%a4%be%e0%a4%a8-%e0%a4%85%e0%a4%ad%e0%a4%bf/" rel="bookmark" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; color: rgb(204, 0, 0); text-decoration: none; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘जनां’चे गंगा अभियान!- अभिजित घोरपडे</span></a></h2><p class="comments" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 15px; margin-left: 0px; color: rgb(51, 51, 51); border-bottom-color: rgb(187, 187, 187); border-bottom-width: 1px; border-bottom-style: solid; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></p><div class="main" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; "><p style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 15px; margin-left: 0px; line-height: 18px; text-align: justify; "><img class="alignleft size-medium wp-image-3596" title="Ganga Snan, Kartik Purnima, Banaras." src="http://gangajal.org.in/blog/wp-content/uploads/2009/11/Ganga-Snan-Kartik-Purnima-Banaras.-300x199.jpg" alt="Ganga Snan, Kartik Purnima, Banaras." width="300" height="199" style="padding-top: 2px; padding-right: 2px; padding-bottom: 2px; padding-left: 2px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; float: left; border-top-color: rgb(221, 221, 221); border-right-color: rgb(221, 221, 221); border-bottom-color: rgb(221, 221, 221); border-left-color: rgb(221, 221, 221); border-top-width: 2px; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; border-left-width: 2px; border-top-style: solid; border-right-style: solid; border-bottom-style: solid; border-left-style: solid; " /><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारतीयांच्या श्रद्धेचा भाग असलेल्या गंगा नदीला नुकताच ‘राष्ट्रीय नदी’चा दर्जा देण्यात आला. खुद्द पंतप्रधान मनमोहनसिंग यांनी ही घोषणा केली. जनांच्या या श्रद्धेकडे सरकारचेही लक्ष आहे, असे या कृतीतून स्पष्ट झाले. आता पवित्र नदीकडे गंगेचे पावित्र्य राखण्यासाठी करावयाच्या उपाययोजनांवर थेट पंतप्रधानांच्या अध्यक्षतेखालील समितीचे लक्ष असेल. त्यामुळे गंगेचे भाग्यच उजळले, असा काहींचा समज होईल. याबाबत आशावादी असायलाच हवे, पण त्याच्याच बरोबरीने वस्तुस्थितीसुद्धा ध्यानात घ्यायला हवी. दुर्दैवाने वस्तुस्थिती फारशी आशावादी नाही. कारण गंगा प्रदूषणमुक्त करण्यासाठी आणि तिच्या पात्रातील जैवविविधता पुनरुज्जीवित करण्यासाठी याआधीसुद्धा ‘गंगा अॅक्शन प्लॅन’च्या माध्यमातून महत्त्वाकांक्षी पाऊल उचलण्यात आले होते. राजीव गांधी पंतप्रधान असताना १९८५ साली ही योजना हाती घेण्यात आली. त्याद्वारे प्रमुख शहरांमधून गंगेत मिसळणारे प्रदूषण कमी करण्याचे पाऊल उचलण्यात येणार होते. त्यासाठी काही प्रयत्न झाले, त्यावर आतापर्यंत ९०० कोटी रुपयांहून अधिक रक्कम खर्चही झाली. पण त्यातून हाशील काय झाले? तर ही योजना हाती घेतली, त्यावेळच्या तुलनेत गंगा अधिकच बिघडली. या योजनेच्या अपयशाबद्दल अनेक कारणे दिली जातात. गंगेच्या काठावर जे शुद्धीकरण प्रकल्प उभारण्यात आले, त्यांच्या देखभाल-दुरुस्तीसाठी लागणाऱ्या खर्चाचा फारसा विचारच करण्यात आला नव्हता. नोकरशाहीची अनास्था आणि विशिष्ट काळानंतर या योजनेकडे झालेले दुर्लक्ष यामुळे या योजनेची परिणामकारकता राहिलीच नाही. पण या घटकांपेक्षाही सर्वात प्रमुख कारण होते, ते म्हणजे- ज्यांच्यासाठी हे सर्व केले गेले, त्या स्थानिक जनांचा सहभागच यात नव्हता. या पाश्र्वभूमीवर आता ‘राष्ट्रीय नदी’ जाहीर केल्यानंतर गंगेचे काय होणार, या प्रश्नाला निश्चित उत्तरही आहे. ते म्हणजे- त्यात जनांचा सहभाग राहिला तर काम फत्ते, नाहीतर पुन्हा ‘गंगा अॅक्शन प्लॅन’सारखे अपयश!<br />गंगेबद्दलच्या या महत्त्वाच्या घडामोडींमध्ये आपण इथे महाराष्ट्रात बसून काय करू शकतो? अनेकांना वाटेल, फारसे काही नाही. कारण त्यासाठी अपेक्षित असलेला लोकसहभाग आपण इतक्या दुरून कसा देऊ शकणार, हा प्रश्न आता प्रत्यक्ष नसला तरी अप्रत्यक्षपणे गंगेची स्थिती सुधारण्यासाठी खारीचा वाटा उचलण्याची संधी आपल्याला उपलब्ध झाली आहे. त्याचे कारण म्हणजे महाराष्ट्रातील एका संस्थेने या विषयावरील जनजागृतीचा वसा हाती घेतला आहे. मुंबईतील ‘गंगाजल नेचर फाउंडेशन’ ही ती संस्था! या संस्थेने येत्या फेब्रुवारी-मार्च महिन्याच्या आसपास ‘जन जोडो गंगा यात्रा’ हे अभियान हाती घेतले आहे. त्यामागचा उद्देश आहे तो गंगेच्या प्रदूषणाचा विषय लोकांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी आणि त्याद्वारे गंगेच्या स्थितीबद्दल त्यांना संवेदनशील बनविण्याचा. त्यासाठीच या संस्थेतर्फे गंगेच्या उगमापासून (गंगोत्री) ते थेट तिच्या मुखापर्यंत (बंगालचा उपसागर) तब्बल २५२५ किलोमीटरची यात्रा हाती घेण्यात येणार आहे. गंगेच्या काठाकाठाने साधारणत: महिनाभर चालणाऱ्या या यात्रेत सर्व प्रमुख टप्प्यांमध्ये गंगेची स्थिती दर्शविणाऱ्या वास्तव व प्रभावी छायाचित्रांची प्रदर्शने भरविण्यात येणार आहेत. गंगेच्या काठावरील २५ धार्मिक स्थळांबरोबरच इतर ठिकाणीसुद्धा हे प्रदर्शन भरवून तिथल्या लोकांना गंगेकडे वेगळ्या दृष्टीने पाहायला लावणार आहे. याशिवाय या विषयातील तज्ज्ञांची व्याख्याने, पथनाटय़े, माहितीपट यांच्या माध्यमातूनही गंगेबाबत जागरुकता वाढविण्याचे काम केले जाणार आहे. या अभियानातील एक गट हरिद्वारपासून गंगेच्या मुखापर्यंत (बंगालचा उपसागर) प्रत्यक्ष पात्रातून प्रवास करेल. मार्गात ठिकठिकाणी गंगाजलाचे परीक्षण व इतर माध्यमातून गंगेच्या स्थितीबद्दल नेमक्या नोंदी मिळविण्यात येणार आहेत. तिच्या बिघडलेल्या स्थितीचे काठावरील लोकांवर काय परिणाम झाले आहेत, याचा अभ्यासही याद्वारे केला जाईल. शिवाय या सर्व उपक्रमाचे व्यवस्थित चित्रणही केले जाणार आहे. या उपक्रमाद्वारे गंगेच्या काठावरील तब्बल एक कोटी लोकांशी संवाद साधण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले आहे. हे सर्व केवळ हौसेपोटी केले जाणार नाही, तर त्याद्वारे हाती येणारी माहिती, स्थितीबाबतच्या नोंदी व निरीक्षणे पंतप्रधान कार्यालयाकडे सोपविण्यात येणार आहेत.</span><img class="alignright size-full wp-image-3597" title="opd01" src="http://gangajal.org.in/blog/wp-content/uploads/2009/11/opd01.jpg" alt="opd01" width="141" height="269" style="padding-top: 2px; padding-right: 2px; padding-bottom: 2px; padding-left: 2px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; float: right; border-top-color: rgb(221, 221, 221); border-right-color: rgb(221, 221, 221); border-bottom-color: rgb(221, 221, 221); border-left-color: rgb(221, 221, 221); border-top-width: 2px; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; border-left-width: 2px; border-top-style: solid; border-right-style: solid; border-bottom-style: solid; border-left-style: solid; " /><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br />ही महत्त्वाकांक्षी मोहीम ज्या गंगाजल नेचर फाउंडेशनतर्फे हाती घेण्यात आली आहे, ती संस्था गंगा तसेच, नद्या व पाण्यांच्या विषयावर गेली कित्येक वर्षे सातत्याने काम करत आहे. या विषयावरील प्रदर्शने, याच विषयावरील छायाचित्र-माहितीपटसंदर्भात राष्ट्रीय स्पर्धा सातत्याने आयोजित केल्या जातात. संस्थापक विजय मुडशिंगीकर म्हणजे एक सर्वसाधारण व्यक्तिमत्त्व! त्यांना या विषयाची कोणतीही पाश्र्वभूमी नाही, या विषयातील पदव्या नाहीत किंवा आर्थिक पाठबळही नाही. तरीसुद्धा एका सामान्य माणसाने एखाद्या गोष्टीचा ध्यास घेतला तर कुठपर्यंत पोहोचता येते, याचे हे उत्तम उदाहरण! त्यांनी कॅमेरा घेऊन २००१ ते २००६ या काळात संपूर्ण गंगेची यात्रा केली आणि वेगवेगळ्या ऋतूतील गंगेचे छायाचित्रण केले. त्यातून दिसलेले गंगेचे विद्रूप स्वरूप त्यांना स्वस्थ बसू देईना. त्यातून या छायाचित्रांचे प्रदर्शन भरवून गंगेच्या खोऱ्यासह इतर भागातही जागरुकता निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला. या उपक्रमाला लोकांकडून मिळणारा प्रतिसाद पाहता आता ही ‘जन जोडो गंगा यात्रा’ योजण्यात आली आहे.<br />एक मराठी माणूस व महाराष्ट्रातील संस्था गंगेच्या स्थितीबद्दल इतकी आस्था ठेवून आहे आणि त्यासाठी प्रत्यक्ष कृतीसुद्धा करत आहे, ही बाबच आजच्या काळात दुर्मिळच! पण आव्हान पेलण्यासाठी त्यांना अनेकांची मदत लागणार आहे. गंगेच्या खोऱ्यात पर्यावरणाचे काम करणाऱ्या संस्था, विविध आश्रम, महाराष्ट्र मंडळे यांनी त्यासाठी पुढाकार घेतला आहे. आता वेळ आहे आपल्या सर्वाची. आपले श्रद्धास्थान असलेल्या गंगेचे खोरे खऱ्या अर्थाने पावित्र्य राखण्यासाठी खारीचा वाटा उचलण्याची ही संधीच आहे. त्याद्वारे इतक्या दूर अंतरावरूनही आपण गंगेवरची आपली श्रद्धा खऱ्या अर्थाने व्यक्त करू शकतो. त्यासाठी सढळ हाताने मदत करा आणि म्हणा.. हर हर गंगे!</span></p><p style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 15px; margin-left: 0px; line-height: 18px; text-align: justify; "><strong style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">गंगा नदीच्या बिघडलेल्या स्थितीबाबत लोकांमध्ये जागरुकता निर्माण व्हावी आणि त्यातून गंगेचे संवर्धन व्हावे, या उद्देशाने मुंबईतील गंगाजल नेचर फाउंडेशनतर्फे येत्या फेब्रुवारी-मार्च महिन्यांमध्ये ‘जन जोडो गंगा यात्रा’ या अभियानाचे आयोजन करण्यात आले आहे. त्याद्वारे गंगेच्या उगमापासून मुखापर्यंत प्रत्यक्ष पात्रातून प्रवास करण्यात येणार असून, काठावर प्रमुख शहरांमध्ये छायाचित्रांची प्रदर्शने भरविली जाणार आहेत. तसेच माहितीपट, व्याख्याने-पथनाटय़ांद्वारे गंगेच्या स्थितीबाबत जागरुकता वाढविण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे. या कार्याला सढळ हाताने मदत करून आपणही गंगेची स्थिती सुधारण्यासाठी खारीचा वाटा उचलू शकता..</span></strong></p><p style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 15px; margin-left: 0px; line-height: 18px; "><strong style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">संपर्कासाठी :</span></strong><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br />वेबसाईट- www.gangajal.org.in<br />ई-मेल- </span><a href="mailto:admn@gangajal.org.in" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; color: rgb(0, 68, 119); text-decoration: underline; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">admn@gangajal.org.in</span></a><a href="mailto:admn@gangajal.org.in" style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; color: rgb(0, 68, 119); text-decoration: underline; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></a><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br />विजय मुडशिंगीकर : ०९८६९०८६४१९, ०२२-२५७७५०७०<br />(संस्थेकडे ‘८० जी’ प्रमाणपत्र असल्याने देणगीच्या रकमेवर प्राप्तीकरातून सूट मिळेल.)</span></p><p style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 15px; margin-left: 0px; line-height: 18px; "><strong style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अभिजित घोरपडे-</span></strong></p><p style="padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 15px; margin-left: 0px; line-height: 18px; "><b><br /></b></p></div></span>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-41521752800383848532009-11-20T08:35:00.000+05:302009-11-20T08:36:47.791+05:30नामदार बबनराव पाचपुतेंना अकरा प्रश्न<table class="MsoNormalTable" border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" width="510" style="width:382.75pt;border-collapse:collapse;mso-yfti-tbllook:1184; mso-padding-alt:0cm 0cm 0cm 0cm"> <tbody><tr> <td width="510" valign="top" style="width:382.75pt;padding:0cm 0cm 0cm 0cm"> <p class="MsoNormal" style="margin-bottom:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height: normal"><b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; border-top-style: none; border-right-style: none; border-bottom-style: none; border-left-style: none; border-top-color: windowtext; border-right-color: windowtext; border-bottom-color: windowtext; border-left-color: windowtext; border-top-width: 1pt; border-right-width: 1pt; border-bottom-width: 1pt; border-left-width: 1pt; padding-top: 0cm; padding-right: 0cm; padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; "><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;"><br /></span> </span></b><b><span lang="MR" style="mso-ansi-font-size:10.0pt;font-family: Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR">नामदार बबनराव पाचपुते</span></b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">महाराष्ट्राचे नवीन आदिवासी विकासमंत्री झाल्यावर आपण आदिवासी भागातून ५० हजार टन मोहफुले गोळा करून त्याची दारू (</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">हर्बल लिकर</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’) </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">बनविण्याची मोठी योजना आखली असल्याची ठळक बातमी आहे. (लोकसत्ता</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">१६ नोव्हेंबर) यातून आदिवासींना व्यवसाय मिळेल असा आपला दावा आहे. गेल्या वर्षापासून आपण व आपल्या मागे गोळा झालेले काही राजकीय नेते या योजनेचा वारंवार उच्चार करीत आहात. आता तर प्रत्यक्ष आदिवासी विकास मंत्रीच झाल्यामुळे आपल्या हाती ही कल्पना राबवण्याची सत्ताही आली आहे. ही मोठी धोकादायक स्थिती आहे. महाराष्ट्राच्या व आदिवासींच्या वतीने आपल्यासमोर काही प्रश्न ठेवतो.</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">१. मोहापासून दारू बनविण्याची आदिवासींची पारंपरिक पद्धत आहे. ती अपुरी वाटली म्हणून तुम्ही आदिवासींना दारू पुरविण्याची ही नवी योजना मांडली आहे काय</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">दारू प्याल्यामुळे माणसाचा शारीरिक</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">बौद्धिक</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">आर्थिक व नैतिक विकास होतो का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">मोहाची दारू ही आदिवासीची अत्यंत मोठी कमजोरी आहे हे सर्वज्ञात आहे. मोहापासून कारखान्यात दारू महोत्पादन होऊन ती बाजारात आल्यावर त्या दारूचा सर्वात मोठा गिऱ्हाईक व बळी आदिवासीच होणार नाही का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">त्यामुळे त्याचे हित होईल की अहित</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">तुम्ही आदिवासींचा विकास करू इच्छिता की विनाश</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">२. निवडून आल्याबरोबर व आदिवासी विकास मंत्री बनल्याबरोबर तुम्हाला आदिवासींची निरक्षरता</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">अंधश्रद्धा</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">गरीबी</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">दारूचे व्यसन</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">नक्षलवाद</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">कुपोषण</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">बालमृत्यू</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">भ्रष्टाचार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">जंगलावरील अधिकार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">आरोग्यसेवा व आश्रमशाळांची वाईट अवस्था</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">हे सर्व प्रश्न न दिसता दारू पुरवठा हीच प्रश्नथमिकता का वाटली</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">३. तुमच्या सोबत महाराष्ट्रातील </span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">मोह-गँग</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">चे अन्य लाभार्थी कोण</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">या </span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">मोह-लूट</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">योजनेचे लोणी ते आपसात कसे वाटणार याचा प्लॅनही महाराष्ट्राला सांगावा. उसापासून देशी दारू</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">द्राक्षांपासून वाईन व आता मोहफुलांपासून कायदेशीररीत्या आदिवासीसाठी स्पेशल दारू असल्या योजना तुम्हा नेत्यांना का सुचतात</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">४. मोहफुले हा आदिवासींचा खाद्यपदार्थ व पूरक-आहार आहे. तो विकत घेऊन त्या ऐवजी पुरुषाच्या हातात रोख रक्कम दिल्यावर त्या रकमेचा उपयोग कुटुंबातील स्त्री व मुलांना अन्न-वस्त्रासाठी होईल की दारू पिणे व जुगार यावर उडवला जाईल</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">५. मोहापासून दारूमुळे आदिवासी भागातील कुपोषण व बालमृत्यूंचे प्रमाण वाढेल ते कसे थांबवाल</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">६. कापसासारख्या नगदी पिकाचा शेतकरी कर्जबाजारी होतो व शेवटी आत्महत्या करतो हा विदर्भाचा प्रश्न ताजा असताना तुम्ही मोहफुलांना नगदी पीक बनवून आदिवासींना आत्महत्यांसाठी प्रेरित करू इच्छिता का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">७. मोह-लूट योजनेमुळे आदिवासी भागांमध्ये व्यसन</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">गुन्हे</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">गरीबी</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">कुपोषण व आत्महत्या वाढल्यावर त्यासाठी उपाय म्हणून एखादे सबसिडींचे पॅकेज केव्हा जाहीर करणार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">त्यासाठी महाराष्ट्रातील जनतेवर कोणता नवीन कर लावणार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">त्या रकमेत पुन्हा कोणाचा वाटा किती राहणार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">८. आदिवासींच्या हितांचे व परंपरांचे संरक्षण करणे ही शासनाची संवैधानिक जबाबदारी आहे. तिला तिलांजली देऊन तुम्ही संवैधानिकरित्या शासकीय मंत्री कसे राहू शकाल</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">९. </span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">कारखान्यात निर्मित दारू विकत मिळाल्यास आदिवासी त्याला बळी पडतात म्हणून भारतातील आदिवासी भागात दारूची विक्री करू नये</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">असलेली दुकाने बंद करावी व पारंपरिक दारू लोकशिक्षणाद्वारे क्रमश: कमी करावी</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">अशी भारत सरकारची अधिकृत </span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">आदिवासी भागांसाठी मद्यनीती</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">स्व. इंदिरा गांधींनी बनवून घेतली आहे (१९७६). ती महाराष्ट्राने अधिकृतरित्या स्वीकारली आहे (१९७७). हे तुम्हाला माहीत आहे का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">तुम्ही ही शासकीय नीती विसरलात का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">स्व. शंकरराव चव्हाणांनी स्वीकारलेली </span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">आदिवासी विभागांसाठी मद्यनीती</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’ (</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">१९७७) आता अशोकराव चव्हाणांच्या राज्यकाळात उलटी होणार का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">१०. या पूर्वी न्या. चंद्रशेखर धर्माधिकारी व डॉ. अभय व राणी बंग यांनी मुख्यमंत्री अशोक चव्हाणांना या प्रस्तावित कल्पनेबाबत पाठवलेल्या पत्रांच्या उत्तरात </span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">शासनाचा असा कोणताच प्रस्ताव नाही.</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">असे अधिकृत उत्तर आलेले आहे. मुख्यमंत्री अशोक चव्हाणांचे हे पत्र व आपण प्रस्तावित योजना यात विसंगती आहे.</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">११. आदिवासींची गरीबी व अविकास यातून तिथे नक्षलवाद फोफावला. तुमच्या या मोह-लूट योजनेमुळे आदिवासींची लूट वाढणार. त्यामुळे नक्षलवाद वाढणार नाही का</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">महाराष्ट्र शासनापेक्षा आम्ही आदिवासींच्या हिताचे खरे रक्षक आहोत</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">असा दावा नक्षलवाद्यांनी केल्यावर तुम्ही तो कसा खोडून काढणार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">तुमच्या मोह-लूट योजनेतील भागीदार व एजंट नेते सोडल्यास कोणते आदिवासी तुमच्यावर विश्वास ठेवणार</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">नक्षलवाद्यांनी पूर्वी दारूविरुद्ध कर्यक्रम आंध्र प्रदेशात घेतले आहेत. तुमच्या प्रस्तावित मोह-लूट योजनेला त्यांनी विरोध केल्यास नैतिक विजय कोणाचा होईल</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">तुम्ही नक्षलवाद्यांना नवीन मुद्दा व कार्यक्रम का पुरवू इच्छिता</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">?<br /> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">आपण या घातक कल्पनेला पुढे नेण्याऐवजी आदिवासी</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; ">कार्यकर्ते व आमच्यासोबत प्रथम चर्चा करावी असे आम्ही आपल्याला आवाहन करतो.</span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "> <br /> </span><b><span lang="MR" style="mso-ansi-font-size:10.0pt;font-family:Mangal; mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US; mso-bidi-language:MR">न्या. चंद्रशेखर धर्माधिकारी</span></b><b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span></b><b><span lang="MR" style="mso-ansi-font-size:10.0pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR">अण्णा हजारे</span></b><b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span></b><b><span lang="MR" style="mso-ansi-font-size: 10.0pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR">डॉ. अभय बंग</span></b><b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span></b><b><span lang="MR" style="mso-ansi-font-size:10.0pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family: "4C GandhiMarathi";mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family: "4C GandhiMarathi";color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language: MR">डॉ. राणी बंग</span></b><b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; ">, </span></b><b><span lang="MR" style="mso-ansi-font-size: 10.0pt;font-family:Mangal;mso-ascii-font-family:"4C GandhiMarathi"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-hansi-font-family:"4C GandhiMarathi"; color:black;mso-ansi-language:EN-US;mso-bidi-language:MR">देवाजी तोफा</span></b><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><o:p></o:p></span></p> </td> </tr> </tbody></table> <p class="MsoNormal"><span lang="EN-GB"><o:p><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-23251250131656563512009-11-19T09:20:00.001+05:302009-11-19T09:23:10.885+05:30हिंदी ही राष्ट्रभाषा? एक चकवा! -सलील कुळकर्णी<p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:65.2pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:65.2pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महाराष्ट्राच्या बाबतीतील दुटप्पीपणा स्पष्ट करणारे एक साधे उदाहरण घेऊ. उत्तरेकडून येणारा प्रत्येक राजकारणी महाराष्ट्रात आल्यावर </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिंदी ही राष्ट्रभाषा आहे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">म्हणून आपण हिंदी शिकायलाच पाहिजे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तिचा आदर करायलाच पाहिजे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इत्यादी (असत्य) पुन:पुन्हा घोकून दाखवतो. पण हेच राजकारणी इतर कुठल्याही अहिंदी राज्यात गेले की त्यांची ही सर्व तत्त्वे अचानक पालटतात. ही मंडळी तिथे जाऊन त्या राज्याच्या भाषेच्या व संस्कृतीच्या आरत्या म्हणतात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तसेच केंद्र सरकार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">किंवा त्यांचा पक्ष (जो असेल तो) त्या राज्याच्या भाषिक आणि सांस्कृतिक उन्नतीसाठी कशी आटोकाट मदत करतो आहे याचे रसभरीत वर्णन करतात. महाराष्ट्रात सर्व राष्ट्रियीकृत बँका</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केंद्र सरकारी विभाग</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">टपाल खाते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रेल्वे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सार्वजनिक क्षेत्रातील (सरकारी) कंपन्यांमध्ये कार्यालयांत येणाऱ्या सामान्यजनांनी वाचण्यासाठी सर्वत्र लावलेल्या पाटय़ा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सर्व फॉर्म व सूचना-फलक मराठीला डच्चू देऊन हिंदीत व इंग्रजीत असतात. पण इतर राज्यांत याच विविध संस्था स्थानिक राज्यभाषेलाच सर्वाधिक महत्त्व देतात. बऱ्याच वेळा हिंदीलाच डच्चू दिला जातो. हा दुटप्पीपणा का म्हणून</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कायद्याने नेमून दिलेले आणि इतर राज्यभाषांना दिले जाणारे सर्व कायदेशीर अधिकार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मान</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महत्त्व आमच्या मराठी भाषेला द्यायलाच पाहिजेत-त्याहून जास्त नको</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण किंचितही कमी नको. हे आमचं म्हणणं अयोग्य</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बेकायदेशीर</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अनैतिक म्हणता येईल का</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">?<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मराठी भाषेला आणि मराठी माणसाला स्वत:च्या राज्यात न्याय्य अधिकाराचे व सन्मानाचे स्थान मिळवून देण्यासाठी सामान्य माणसाला देशाच्या भाषिक</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">धोरणांसंबंधीची कायदेशीर पाश्र्वभूमी माहिती असावी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या उद्देशाने मी हा लेख लिहीत आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारताच्या घटनेमध्ये कुठल्याही भाषेचा उल्लेख </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">राष्ट्रभाषा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">असा केलेला नाही. उलट घटनेच्या अनुसूची-८ मधील सर्वच भाषा या राष्ट्रभाषेच्या दर्जाच्या मानल्या जाव्यात असा अप्रत्यक्ष संकेत दिला आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सुमारे तीस वर्षांपूर्वी मी आय.आय.टी. खडगपूर (पश्चिम बंगाल) येथे शिकत असताना</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिंदी ही भारताची राष्ट्रभाषा नाही</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या वस्तुस्थितीबद्दल मी जेव्हा प्रथमच ऐकले</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तेव्हा माझा प्रथम स्वत:च्या कानांवर विश्वास बसेना. आय.आय.टी.मध्ये तिसऱ्या वर्षांच्या सत्रात आम्हाला मानव्य विभागातर्फे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारताची राज्यघटना</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हा विषय चॅटर्जी नावाचे एक बंगाली प्राध्यापक शिकवत असत. प्रा. चॅटर्जीनी भारताची घटना शिकवताना वेळोवेळी संदर्भ देऊन आम्हाला सांगितलं होतं की </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारताच्या घटनेनुसार हिंदी ही भारताची राष्ट्रभाषा नाही. सर्व राज्यभाषा सारख्याच महत्त्वाच्या आहेत.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तसं पाहता</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एकंदरीतच स्वभाषा व स्वसंस्कृतीचा अभिमान म्हणजे काय हे मला बंगालातच प्रथम अनुभवायला मिळाले. बंगालमध्ये कोटय़धीश मारवाडी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रिक्षा ओढणारे बिहारी व कारकुनी करणारे बंगाली हे सर्वजण आपापसात सहजपणे बंगालीतच बोलताना दिसतात.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">खडगपूरहून परत आल्यावर मी कुठल्याही चर्चेत हा मुद्दा मांडल्यास मित्रमंडळी मला वेडय़ातच काढू लागली. </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिंदी ही भारताची राष्ट्रभाषा नाही</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे विधान सर्वाना </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारत अजूनही स्वतंत्र झालेलाच नाही</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या विधानाएवढेच अशक्यप्राय वाटे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यानंतर अनेक वर्षांनी अचानकपणे ऑगस्ट २००८ या महिन्यात एका राष्ट्रीय इंग्रजी दैनिकातील शशी थरूर यांचा एक लेख माझ्या वाचनात आला आणि मी चक्क उडालोच. माझ्या ज्या सांगण्याबद्दल जग मला वेडय़ात काढत होते तोच मुद्दा शशी थरूर यांच्यासारख्या संयुक्त राष्ट्रांमध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केलेल्या मुरब्बी व्यक्तीने स्पष्टपणे नमूद केला होता (थरूर हे सध्या केंद्र सरकारच्या परराष्ट्रव्यवहार खात्याचे राज्यमंत्री आहेत.)</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">थरूर यांनी त्या लेखात केलेली काही विधाने अशी होती</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बारा वर्षांपूर्वी जेव्हा भारताने एकोणपन्नासावा वार्षिक दिन साजरा केला</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तेव्हा तात्कालीन पंतप्रधान एच. डी. देवेगौडा यांनी नवी दिल्लीमधील सोळाव्या शतकातील लाल किल्ल्याच्या तटाशी उभे राहून नेहमीच्या रिवाजाप्रमाणे स्वातंत्र्य दिनानिमित्त देशाला उद्देशून हिंदीमध्ये भाषण केले. हिंदी ही अशी भाषा आहे की जिला आपण सर्वजण राष्ट्रभाषा मानत असलो तरीही वस्तुत: हिंदी ही </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">राष्ट्रभाषा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">असण्याच्या संकल्पनेला देशाच्या घटनेमध्ये काहीही आधार नाही.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शशी थरूर पुढे असे म्हणतात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारतीय राष्ट्रीयत्व ही खरोखरीच एक उत्कृष्ट आणि अनन्यसाधारण संकल्पना आहे. फ्रेंच माणसे फ्रेंच भाषा बोलतात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जर्मन मंडळी जर्मन भाषा आणि अमेरिकन लोक इंग्रजी भाषा बोलतात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">परंतु भारतीय माणसे पंजाबी भाषा बोलतात किंवा गुजराथी बोलतात किंवा मल्याळम्. परंतु तरीही त्यामुळे आपल्यापैकी कुणाचेही भारतीयत्व कुठल्याही दृष्टीने यत्किंचितही कमी प्रतीचे ठरत नाही.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यानंतर मी याविषयी महाजालावरून व काही जाणत्या मंडळींकडून अधिक माहिती मिळवली</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ती आता खाली देत आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्वातंत्र्यपूर्व काळात इंग्रजांनी जेव्हा हिंदुस्थानी लोकांना थोडेफार प्रशासकीय स्वरूपाचे (बिगर-राजकीय) अधिकार देण्यास सुरुवात केली त्या दरम्यान जेव्हा हिंदुस्थानाची राष्ट्रभाषा निवडायची वेळ आली तेव्हा खडी बोली (उर्दूला जवळची) आणि हिंदी (मुख्यत: संस्कृत भाषेवर आधारित) यांच्यामध्ये खरी चुरस होती. मग त्या दोघांपैकी एक भाषा अंतिमत: निवडण्यासाठी एक समिती गठित केली गेली. त्या समितीमध्ये बरीच चर्चा झाल्यावर जेव्हा मतदान घेतले गेले तेव्हा एका मताच्या आधिक्याने संस्कृताधारित हिंदी (देवनागरी लिपीसह) ही हिंदुस्थानाची राष्ट्रभाषा म्हणून निवडली गेली. मात्र हे आपण लक्षात घेतले पाहिजे की स्वातंत्र्यानंतर भारताची घटना लिहिताना घटनाकारांनी कुठलीही एक भाषा ही स्वतंत्र भारताची राष्ट्रभाषा म्हणून स्पष्टपणे घोषित न करता त्या मुद्दय़ावर मौनच पाळणे पसंत केले आहे आणि हे सत्य आम्हा सामान्यजनांच्या दृष्टीस स्पष्टपणे कधीही आणून दिले जात नाही.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केंद्र सरकारच्या </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">The Official Languages (Amendment Act, 1967: Approach & Objective' </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या पुस्तिकेत मला पुढीलप्रमाणे उल्लेख आढळला. </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">लोकसभेत १९६३च्या बिलावर चर्चा चालू असताना</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पंतप्रधान स्वर्गवासी पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी (भाषाविषयक धोरणाविषयी) असे भाष्य केले होते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्या (अनुसूची-८ मधील) सर्वच १४ भाषा या राष्ट्रभाषा म्हणून नमूद करून भारतीय घटनाकारांनी अत्यंत सुज्ञपणा दाखवला आहे. (घटनेप्रमाणे) कुठलीही एक भाषा इतर भाषांहून अधिक योग्य असण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. बंगाली किंवा तमिळ किंवा इतर कुठलीही प्रादेशिक भाषा हिंदी भाषेएवढीच भारताची राष्ट्रभाषा आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">यावरून भारतीय घटनेच्या भाषाविषयक धोरणामागील एक तत्त्व सुस्पष्टपणे ध्यानात येते. घटनाकारांनी प्रत्येक राज्याला आपापल्या राज्यकारभारासाठी आपापली अधिकृत भाषा निवडण्याचा हक्क दिला आणि केंद्र सरकारच्या कारभाराच्या अधिकृत व्यवहारासाठी एकच भाषा निवडण्याच्या उद्देशाने केवळ टक्केवारी (त्यातल्या त्यात) इतरांहून अधिक आहे. या एकमेव निकषामुळे (बहुसंख्यांची भाषा नसूनही) हिंदी भाषेची </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केंद्र सरकारच्या कारभाराची अधिकृत भाषा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">म्हणून घटनेने शिफारस केली. पण त्याचबरोबर </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केंद्र सरकारच्या अधिकृत वापरासाठी आणि उच्च व सर्वोच्च न्यायालयातील कामकाजासाठी इंग्रजीचा वापर चालू ठेवावा. परंतु लवकरात</span></span><span lang="MR" style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">लवकर इंग्रजीच्या जागी हिंदी प्रस्थापित व्हावी यासाठी प्रयत्न करावा.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अशी सूट दिली. घटनेतील तरतुदीप्रमाणे हा बदल घटना अमलात आल्यापासून पंधरा वर्षांत होणे अपेक्षित होते. पण संसद तो काळ सतत वाढवत नेत असून आजही ते काम पूर्ण झालेले नाही आणि ते कधी होईल हे सांगता येणे शक्य नाही. त्यामुळे केंद्र सरकारच्या अधिकृत कारभारात आजही इंग्रजीचाच अधिक वापर होतो.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">देशाच्या स्वातंत्र्यानंतर नेमलेल्या राष्ट्रीय एकात्मता मंडळ</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, (National Integration Council), </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अधिकृत भाषा आयोग (</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">Official Language Commission), </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">राष्ट्रीय शिक्षण धोरणासाठीचा कोठारी आयोग</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भावनिक एकात्मता समिती (</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">Emotional Integration Committee) </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अशा विविध तज्ज्ञ समित्यांच्या शिफारशीवर आधारून भाषावार प्रांतरचना</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अधिकृत भाषा धोरण अशी विविध धोरणे व कायदे देशात केले गेले आहेत. त्या सर्वाच्या शिफारशींमध्ये एक समान सूत्र म्हणजे-प्रत्येक राज्याने आपापली भाषा व संस्कृती यांची प्रगती व संवर्धन साधणे आणि बहुजन समाजाला शिक्षण</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">माहिती</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रोजगार व इतर सर्व सोयी आणि व्यवस्था स्थानिक भाषेतच उपलब्ध करून देणे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">यामुळेच भारताच्या विविधतेमधून एकता अबाधित राहील एवढेच नव्हे तर ती वृद्धिंगत होईल.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आणखी एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे घटनेमधील तरतुदींप्रमाणे अनुसूची-८ मधील सर्व भाषांचे (संबंधित राज्य शासनाच्या मदतीने) वेगाने संवर्धन करणे व त्या आधुनिक ज्ञानाच्या दळणवळणाचे प्रभावी माध्यम होण्याच्या दृष्टीने योग्य ती कृती करणे यासाठी स्वत: केंद्र सरकार बांधील आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारताची राज्यघटना व इतर कायद्यांच्या आधारावर सर्वोच्च न्यायालयानेही स्थानिक भाषेच्या बाजूनेच निर्णय दिले आहेत.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कर्नाटक शासनाच्या शालेय शिक्षणात कानडी भाषा अनिवार्य करण्याच्या निर्णयाविरुद्धच्या रिट याचिकेत राज्य शासनाची बाजू घेऊन सर्वोच्च न्यायालय म्हणाले</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कोणाला आवडो अथवा न आवडो</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">परंतु या देशात भाषावार राज्यरचना व्यवस्थित प्रस्थापित झाली आहे. अशा भाषावार राज्यरचनेचा उद्देश असाच आहे की प्रत्येक राज्यातील लोकांची त्यांच्या राज्यातील भाषेच्या माध्यमातून शैक्षणिक</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सामाजिक आणि सांस्कृतिक प्रगती साधण्यासाठी अधिकाधिक सोयी-सुविधा उपलब्ध करून देणे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महाराष्ट्र शासनाच्या शालेय शिक्षणात पाचवी ते दहावीच्या वर्गाना मराठी भाषा अनिवार्य करण्याच्या निर्णयाविरुद्धचा रिट अर्ज फेटाळताना महात्मा गांधींच्या मताचा हवाला देऊन सर्वोच्च न्यायालय म्हणाले</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वस्तुत: एखाद्या राज्यात वास्तव करणाऱ्या लोकांना तेथील स्थानिक भाषा शिकण्यास सांगता कामा नये असे प्रतिपादन मुळीच मान्य करता येणार नाही. परक्या प्रदेशात राहताना भाषिक अल्पसंख्याकांनी स्थानिक भाषा शिकून घ्यायला पाहिजे हे तत्त्व पूर्णपणे उचितच आहे. आमच्या मते स्थानिक भाषा शिकण्यास विरोधाच्या भावनेचे पर्यवसान समाजजीवनाच्या मुख्य प्रवाहापासून अलग होण्यात होते आणि त्याचा परिणाम म्हणून राज्यात भाषेवर आधारित विखंडन (तुकडे-तुकडेत पडणे) होते व तसे घडणे ही राष्ट्रीय एकात्मतेच्या दृष्टीने निंद्य गोष्ट आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ (</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अर्थात या प्रकरणाच्या बाबतीत सर्वोच्च न्यायालयात जिंकूनही आपण निवडून दिलेले राज्यकर्ते तो निर्णय अमलात आणण्याच्या बाबतीत मात्र सपशेल हरलेले आहेत हे महाराष्ट्रीय जनतेचे मोठेच दुर्दैव.)</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आता वर चर्चिलेली कायदेशीर पाश्र्वभूमी लक्षात घेऊन विचार केल्यावर आपल्याला पुढील मुद्दे स्पष्ट होतात.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भारत सरकारच्या त्रिभाषा सूत्राबद्दल किंबहुना देशाच्या कुठल्याही कायदेशीर तरतुदींबद्दल आपल्याला आक्षेप असण्याचे कारणच नाही. उलट सर्व कायद्यातील बाबींचे पालन करताना इतर राज्यांत संबंधित राज्यभाषांना जेवढे महत्त्व</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्राथमिकता</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अग्रक्रम</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मान दिला जातो</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तो सर्व आमच्या राज्यात आम्हाला मिळाला पाहिजे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्याहून अधिक नको</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण त्याहून किंचितही कमी नको</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">असाच आपला आग्रह हवा.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वरील विवेचनावरून असे लक्षात येईल की हिंदी ही भारताची राष्ट्रभाषा नाही तर ती केवळ केंद्र सरकारची (अंतर्गत) व्यवहाराची भाषा (इंग्रजीसह) आहे. भारताच्या घटनेप्रमाणे केंद्र सरकारचा कारभार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">संसद आणि उच्च व सर्वोच्च न्यायालये सोडून इतर सर्व क्षेत्रांत</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विशेषत: राज्यांच्या पातळीवर हिंदीला स्थानिक राज्यभाषेपेक्षा किंचितही अधिक महत्त्व नाही. उलटपक्षी घटनेप्रमाणे कुठल्याही राज्यात राज्यभाषाच सर्वश्रेष्ठ असून तिथे हिंदी किंवा इतर कुठल्याही भाषेचे स्थान हे त्यानंतरचेच मानले गेले आहे (इंग्रजी ही भाषा तर अनुसूची-८ मध्येही अंतर्भूत केली गेली नसल्यामुळे तिचे स्थान तर त्याहूनही गौण आहे.) केंद्र सरकारच्या त्रिभाषा सूत्रानुसारसुद्धा प्रत्येक राज्यात संबंधित राज्यभाषा सर्वोच्च व सर्वश्रेष्ठ आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">वास्तविक पाहता</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सामान्य माणसाचा केंद्र सरकारच्या अंतर्गत व्यवहाराशी फारसा संबंध सहसा येतच नाही. त्यामुळे त्रिभाषा सूत्रानुसार केंद्र सरकारनेदेखील आमच्या राज्यात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आमच्याशी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्राधान्याने आमच्या भाषेतूनच संवाद साधायला पाहिजे. आमच्या भाषेमागून हिंदी-इंग्रजी किवा इतर कुठली भाषासुद्धा उपस्थित असण्याला आमची हरकत नाही</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण आमची राज्यभाषा सर्वप्रथम असायलाच पाहिजे. आमच्या राज्यातील कुठल्याही भागातील अतिसामान्य नागरिकालासुद्धा केवळ स्थानिक राज्यभाषाच समजत असली तरीही त्याची कुठल्याही प्रकारची गैरसोय होता कामा नये</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">यासाठी सरकारने बहुजन समाजासाठी बहुजन भाषेतच मुख्यत: व्यवहार करणे आवश्यक आहे. हाच तर लोकशाही राज्यपद्धतीचा प्राथमिक निकष आहे. तसे ते इतर राज्यांत घडतही असते.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">दुर्दैवाने महाराष्ट्रात लहानपणापासून सतत पाजल्या जाणाऱ्या बाळकडूमुळे राष्ट्रभाषा हिंदीचा मान</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अधिकार आणि महत्त्व हे राज्यभाषा मराठीपेक्षा अधिकच असणार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे पूर्णपणे चुकीचे सूत्र आपल्या मनावर ठसले जाते. आणि मग रेल्वे स्थानकांवर</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">टपाल कार्यालयात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">राष्ट्रियीकृत बँकांमध्ये</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सार्वजनिक क्षेत्रातील उद्योगांच्या कार्यालयांत व त्याच नियमाप्रमाणे इतर खासगी कार्यालयांतही मराठीची अनुपस्थिती</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">उपेक्षा आणि हेळसांड</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एवढेच नव्हे तर तिला दिली जाणारी दुय्यम किंवा तिय्यम (हिंदूी व इंग्रजीच्या खालची) वागणूक याबद्दल आपल्याला काहीही खंत वाटेनाशी होते. केंद्र सरकारच्या त्रिभाषा सूत्राप्रमाणे राज्यभाषेला सर्वाधिक प्राधान्य व महत्त्व देणे बंधनकारक असूनही महाराष्ट्रात रेल्वेच्या आरक्षणाचे आवेदन फॉर्म</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">गाडय़ांच्या वेळा दाखवणारे फलक यात मराठीला कटाक्षाने खडय़ासारखे बाजूला काढले जाते. आम्ही मध्यंतरी जमवलेल्या टपाल खात्याच्या महाराष्ट्र विभागातील २२ फॉर्मपैकी सर्व फॉर्मवर इंग्रजी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सुमारे १८ फॉर्मवर हिंदी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">२ (परदेशी पार्सलासंबंधित) फॉर्मवर फ्रेंच व केवळ एका (मनीऑर्डर) फॉर्मवर राज्यभाषा मराठीचा अंतर्भाव केलेला आढळला. खरं म्हणजे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अशा प्रकारे कायद्याची पायमल्ली करून राज्यभाषेचा अपमान केल्याबद्दल दुसऱ्या एखाद्या राज्यात संबंधित अधिकाऱ्यावर कठोर कारवाई केली जाईल. पण हे सर्व महाराष्ट्रात पूर्वापार अबाधितपणे चालले आहे व यात सुधारणा घडवून आणण्यासाठी कुठल्याही महाराष्ट्रीय राजकारण्याने किंवा समाजकारण्याने काहीही कृती केलेली नाही (या वस्तुस्थितीविरुद्ध आम्ही माहिती अधिकाराखाली केलेल्या याचिकेची टपाल खात्याकरवी आमची दमछाक करण्यासाठी टोलवाटोलवी चालू आहे. महाराष्ट्रातील आमचे नवनिर्वाचित आमदार आणि खासदार याबाबतीत काही करतील का</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">?) </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अर्थात इतर राज्यांत यापेक्षा कितीतरी वेगळी परिस्थिती असते. तिथे अगदी याच सर्व संस्था स्थानिक भाषेला सर्वाधिक मान आणि महत्त्व देतात.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मुंबईत मराठी माणसांचे सरळ बहुमत नसले तरी त्यांचे प्रमाण सुमारे ३०-३५%आहे. एकूण सर्व हिंदी भाषक सुमारे १५-१७% आहेत. म्हणजे इतर कुठल्याही भाषक गटापेक्षा मराठी भाषक अधिक आहेत (इतर शहरांत आणि गावांत तर मराठी माणसांचे प्रमाण कितीतरी अधिक आहे.) पण तरीही मुंबई ही बहुभाषिक आहे असा कांगावा करून मुंबईत सरळ सरळ मराठीची कुचंबणा केली जाते (खरं म्हणजे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">यास कुठल्याही प्रकारे कायदेशीर आधार नाही.) त्या उलट बंगळूरू शहरांमध्ये गेली अनेक दशके कानडी माणसांपेक्षाही तमिळ भाषकांची लोकसंख्या कितीतरी अधिक आहे. पण त्याचा दृश्य परिणाम कुठेही दिसून येत नाही. नावाच्या पाटय़ा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">उद्घोषणा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">फॉर्म अशा सर्व बाबतीत कानडीचे सर्वश्रेष्ठत्व अबाधित असते. कर्नाटकात हिंदी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तमिळ अशा कुठल्याही भाषेला कानडीपेक्षा अधिक महत्त्व दिले जात नाही. याचे कारण एकच. ते म्हणजे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कानडी माणूस स्वत:च्या अधिकारांबद्दल आणि स्वाभिमानाबद्दल जागृत आहे. हीच परिस्थिती महाराष्ट्राव्यतिरिक्त प्रत्येक राज्यात आढळते. त्याउलट महाराष्ट्रात मुंबईसारखी बहुभाषिक शहरे तर सोडाच</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अगदी लहानसहान नगरा-गावांमध्येसुद्धा केंद्र सरकारी व खासगी आस्थापनांत मराठीपेक्षा हिंदी-इंग्रजीला अधिक महत्त्व दिले जाते आणि याला जबाबदार आहोत आपण मराठी जनताच. मराठी माणसाला स्वत:च्या भाषेबद्दल अनास्थाच नव्हे तर न्यूनगंड आहे. ज्याला स्वत:बद्दल अभिमान नाही त्याला इतर लोक कसे मान देतील</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महाराष्ट्रातील मंत्री आपल्यावर संकुचितपणाचा आळ येईल म्हणून घाबरून महाराष्ट्रातही प्रसारमाध्यमांशी बहुतकरून हिंदीतच बोलतात. पण हिंदीमध्ये न बोलल्याबद्दल भूतपूर्व राष्ट्रपती अब्दुल कलाम</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सध्याचे केंद्रीय गृहमंत्री चिदंबरम</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तमिळनाडूचे मुख्यमंत्री करुणानिधी व अशा इतर अहिंदी प्रसिद्ध व्यक्तींवर तसा आळ कोणी घेतला आहे का</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">?<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महाराष्ट्राच्या बाबतीतील दुटप्पीपणा स्पष्ट करणारे एक साधे उदाहरण घेऊ. उत्तरेकडून येणारा प्रत्येक राजकारणी महाराष्ट्रात आल्यावर </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिंदी ही राष्ट्रभाषा आहे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">म्हणून आपण हिंदी शिकायलाच पाहिजे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तिचा आदर करायलाच पाहिजे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इत्यादी (असत्य) पुन:पुन्हा घोकून दाखवतो. पण हेच राजकारणी इतर कुठल्याही अहिंदी राज्यात गेले की त्यांची ही सर्व तत्त्वे अचानक पालटतात. ही मंडळी तिथे जाऊन त्या राज्याच्या भाषेच्या व संस्कृतीच्या आरत्या म्हणतात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तसेच केंद्र सरकार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">किंवा त्यांचा पक्ष (जो असेल तो) त्या</span></span><span lang="MR" style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">राज्याच्या भाषिक आणि सांस्कृतिक उन्नतीसाठी कशी आटोकाट मदत करतो आहे याचे रसभरीत वर्णन करतात. महाराष्ट्रात सर्व राष्ट्रियीकृत बँका</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केंद्र सरकारी विभाग</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">टपाल खाते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रेल्वे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सार्वजनिक क्षेत्रातील (सरकारी) कंपन्यामध्ये कार्यालयांत येणाऱ्या सामान्यजनांनी वाचण्यासाठी सर्वत्र लावलेल्या पाटय़ा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सर्व फॉर्म व सूचना-फलक मराठीला डच्चू देऊन हिंदीत व इंग्रजीत असतात. पण इतर राज्यांत याच विविध संस्था स्थानिक राज्यभाषेलाच सर्वाधिक महत्त्व देतात. बऱ्याच वेळा हिंदीलाच डच्चू दिला जातो. हा दुटप्पीपणा का म्हणून</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कायद्याने नेमून दिलेले आणि इतर राज्यभाषांना दिले जाणारे सर्व कायदेशीर अधिकार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मान</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महत्त्व आमच्या मराठी भाषेला द्यायलाच पाहिजेत-त्याहून जास्त नको</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण किंचितही कमी नको. हे आमचं म्हणणं अयोग्य</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बेकायदेशीर</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अनैतिक म्हणता येईल का</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">?<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हा केवळ भावनिक प्रश्न नाही. याला व्यावहारिक</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आर्थिक अशी इतर अंगेसुद्धा आहेत. इतर राज्यांत अनेक क्षेत्रांत स्थानिक भाषा वापरली जात असल्यामुळे साहजिकच ती भाषा अवगत असणाऱ्या माणसांना अनेक प्रकारच्या नोकरी- व्यवसाय- उद्योगांमध्ये प्राधान्य मिळते. कॉल सेंटर</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सेल्समन</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रिसेप्शनिस्ट</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">टेलीफोन ऑपरेटर</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मार्केटिंग</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">दुकाने</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मॉल्स</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">डीटीपी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">टायपिंग</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जनसंपर्क</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जाहिराती</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">दूरदर्शन</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अध्यापन</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">भाषांतर इत्यादी त्या भाषेवर अवलंबून असणाऱ्या व्यवसायांची नवी दालने आपोआपच उघडतात. मग त्यासाठी परप्रांतीयांचा तिरस्कार करण्याचाही प्रश्नच उद्भवू नये. महाराष्ट्र राज्यात उच्च न्यायालय वगळता इतर न्यायालयीन कामांसाठी मराठी लागू करण्याचा निर्णय घेऊन अनेक वर्षे झाली</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण राज्य शासन स्वत:च्याच निर्णयाची अंमलबजावणी करीत नाही याचे कारण काय असू शकते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">खरं म्हणजे त्या एका बाबीमुळे प्रत्यक्ष- अप्रत्यक्षरीत्या अनेक प्रकारचे नोकरी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">धंदे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">व्यवसाय</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रोजगार निर्माण होऊन काही लाख मराठी कुटुंबांची पोटे भरतील. त्याचप्रमाणे मराठी विषय पाचवी ते दहावीच्या वर्गाना अनिवार्य करण्याच्या युती शासनाच्या निर्णयाला सर्वोच्च न्यायालयाने केवळ अनुमतीच दिली असे नव्हे तर त्याबद्दल प्रशंसा केली</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण तो शासकीय निर्णय अमलात आणण्याच्या बाबतीत मात्र शासन चालढकल करीत आहे (इतर अनेक राज्यांनी असे विविध निर्णय १५-२० वर्षांपूर्वीच अमलात आणले आहेत.). तामिळनाडू शासनाने तर आता उच्च न्यायालयातही तमिळ लागू करण्यासाठी कंबर कसली आहे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ज्याप्रमाणे भारताबद्दल अभिमान बाळगणे याचा अर्थ पाकिस्तानी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बांगलादेशी किंवा अमेरिका लोकांचा द्वेष करणे असा होत नाही</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्याचप्रमाणे मराठीचा अभिमान बाळगताना हिंदी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इंग्रजी किंवा इतर कुठल्याही भाषेचा तिरस्कार करावा असे मुळीच नाही. इतर भाषा अवश्य शिकाव्या</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यांच्यावर प्रभुत्व मिळवावे. आजच्या काळात त्याचा फायदाच होईल. आपल्याला सर्व मावशा-आत्यांबद्दल आदर असावा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण </span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">माय मरो आणि मावशी जगो</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अशी वृत्ती नको आहे. स्वत:ची संस्कृती ही स्वत:च्या भाषेतूनच शिकता येते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तिची जोपासना करता येते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">परभाषेतून नाही. स्वभाषेबद्दल आणि स्वसंस्कृतीबद्दल प्रेम आणि अभिमान बाळगणे व त्यांच्या बहुमानासाठी आणि संवर्धनासाठी प्रयत्न करणे हे सुसंस्कृतपणाचेच लक्षण आहे</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">संकुचितपणाचे नव्हे आणि ही सर्व जगभर सर्वमान्य असलेली तत्त्वे आहेत. भारतात तमिळांनी तमिळ भाषा व संस्कृती जोपासावी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बंगाल्यांनी बंगाली</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हिंदी भाषकांनी हिंदी तसेच मराठी भाषकांनी मराठी. आपण आपल्या भाषेचा अभिमान बाळगायलाच पाहिजे. आपल्या राज्यात स्वभाषेचा आग्रह धरायलाच पाहिजे. संवादभाषा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शिक्षणभाषा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ज्ञानभाषा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">माहितीभाषा अशा विविध दृष्टिकोनांतून तिचा सतत विकास साधायलाच पाहिजे. फ्रेंच व लॅटिन भाषांच्या दबावाखाली पिचणाऱ्या आणि हिणकस व गावठी समजली जाणाऱ्या इंग्रजी भाषेला इंग्रजांनी साडेतीनशे वर्षांपूर्वी आपला न्यूनगंड झटकून याच मार्गाने उत्कर्षांकडे नेले.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्वातंत्र्योत्तर काळात भारताने स्वदेशी भाषांची पुरेशी काळजी न घेतल्याने आपण आजही इंग्रजीवर अत्याधिक अवलंबून आहोत. तेव्हा ती भाषा तर नीट शिकायलाच पाहिजे आणि त्याचबरोबर त्या भाषेतील ज्ञान स्वभाषेत आणण्याचा प्रयत्नही करायला पाहिजे. हे सर्व जपान</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इस्रायल आदी देशांनी फार पूर्वीच केले (ब्राझील</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कोरिया</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">चीनसारखे इतर देशही आता मोठय़ा प्रमाणात करू लागले आहेत.). जपान</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इस्रायल यांच्यासारख्या ज्या इंग्रजीतर देशांनी स्वत:च्या भाषेत सक्षम शिक्षणपद्धती विकसित केल्या</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्या देशांत गणित</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विज्ञान इत्यादी विषयांत मोठय़ा प्रमाणात मूलभूत संशोधन होते. त्याची कल्पना त्या देशांतील अनेक शास्त्रज्ञांना व तज्ज्ञांना नोबेल पारितोषिक मिळाले आहे या वस्तुस्थितीवरून येऊ शकते.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अर्थात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याबाबतीत आपल्याला स्वत: आजुबाजूचा मराठी समाज आणि स्वत:च्या हितसंबंधांसाठी अपप्रचार करून महाराष्ट्रात वेळोवेळी मराठीची उपेक्षा आणि अनादर करणारे राजकारणी व इतर मंडळी अशा तिन्ही पातळ्यांवर जागृती घडवायला हवी. स्थानिक मराठी माणसांना औदासिन्याच्या व न्यूनगंडाच्या गर्तेतून बाहेर काढायला हवे आणि त्याचबरोबर आपल्याच राज्यात मराठीची गळचेपी करणाऱ्या राजकारण्यांना बाणेदारपणे त्यांच्या कायदेशीर व नैतिक कर्तव्याची आठवण करून द्यायला हवी.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे सर्व आपल्याला अशक्य नाहीच. संपूर्ण महाराष्ट्राला विरोध करणाऱ्या नेहरूंचे मतपरिवर्तन अचानक झाले नव्हते. त्या चळवळीच्या वेळी महाराष्ट्राने</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">चळवळीसाठी बलिदान केलेल्या हुतात्म्यांनी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">चळवळीचे नेतृत्व केलेल्या पुढाऱ्यांनी आणि त्यांना पाठिंबा देऊन केंद्र सरकारवर दडपण आणणाऱ्या कोटय़वधी स्वाभिमानी मराठीजनांनी ते निग्रहाने घडवून आणले होते.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मला मुद्दाम सर्व मराठी भाषा बांधवांच्या असे लक्षात आणून द्यावेसे वाटते की</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">घटनेच्या विविध तरतुदी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तसेच गांधीजी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्वातंत्र्योत्तर काळातील श्रेष्ठ सामाजिक पुढारी आणि भाषाविद्वानांची मते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केंद्र आणि राज्य सरकारने नेमलेल्या विविध तज्ज्ञ आयोगांचे अहवाल</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">उच्च आणि सर्वोच्च न्यायालय यांनी दिलेले विविध निवाडे हे सर्व स्थानिक भाषा आणि मातृभाषेच्याच बाजूचे आहेत आणि त्यांचा पुरेपूर उपयोग करून भारतातील सर्वच राज्ये कायद्याच्या चौकटीत राहून स्वाभिमानी वृत्तीने आपापल्या भाषांचे महत्त्व आणि मान टिकवून ठेवत असतात. याला अपवाद केवळ एकच आणि तो म्हणजे आपले उदारमतवादी महाराष्ट्र राज्य!!</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">इतर प्रत्येक राज्यात स्थानिक भाषा आणि संस्कृतीच्या मुद्दय़ांवर सर्व राजकीय पक्ष आपापसातील मतभेद विसरून एकसुरात अभिमान गीत गात असतात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">नाही तर पुढल्या निवडणुकीत त्यांचे पानिपत होईल अशी त्यांना भीती असते</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पण महाराष्ट्रात मात्र राजकारण्यांना स्थानिक भाषा हा मुद्दा क्षुल्लक वाटतो. अर्थात</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आडात नाही तर मग ते पोहऱ्यात कुठून येणार</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मराठी माणसालाच जर स्वभाषेबद्दल स्वाभिमान वाटला नाही</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तर तो मराठी राजकारण्यांना का वाटावा</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">? </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">म्हणून महाराष्ट्राच्या दैवाचे हे संपूर्ण दुष्टचक्र फक्त सामान्य मराठी माणूसच तोडू शकतो. त्यासाठी आपण सर्व मराठी मायबोलीची अपत्ये</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">धर्म-जात-पंथ अशा प्रकारचे भेद विसरून आणि स्वभाषेच्या अभिमानाची मशाल मनात सतत पेटती ठेवून केवळ मायबोलीच्या मुद्दय़ावर एकत्र येऊ या</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मराठी भाषेच्या</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मराठी माणसाच्या</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">महाराष्ट्र राज्याच्या कल्याणाकरिता. त्यासाठी आपण कविश्रेष्ठ सुरेश भटांच्या लेखणीतून साकारलेल्या मराठीच्या या अभिमान गीताची सतत स्वत:ला आठवण करून द्यायला पाहिजे.</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">लाभले अम्हास भाग्य बोलतो मराठी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">,<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जाहलो खरेच धन्य ऐकतो मराठी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">,<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">धर्म</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पंथ</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जात एक जाणतो मराठी</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">,<br /></span> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">एवढय़ा जगात माय मानतो मराठी।।</span></span><span style="font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-top:0cm;margin-right:65.2pt;margin-bottom: 0cm;margin-left:0cm;margin-bottom:.0001pt;line-height:normal"><span class="Apple-style-span" style="font-family:Mangal;font-size:100%;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 13px;"><br /></span></span></p>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-63651355883981890392009-10-31T19:58:00.000+05:302009-10-31T19:59:55.672+05:30सांगा कसे जगायचे<p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रॅन्डी पॉश या लेखकाच्या </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">द लास्ट लेक्चर</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या गाजलेल्या पुस्तकाचे</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अखेरचे व्याख्यान</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे मराठी भाषांतरही लोकप्रिय ठरले आहे. </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हातात पडलेले पत्ते बदलता येत नसले तरी डाव कसा खेळायचा ते ठरवता येते.</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’ </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रॅन्डीचे हे वाक्य वाचल्यावर क्षणभर राजेश खन्नाच्या </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">आनंद</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ची आठवण होते. कॅन्सरमुळे मृत्यू उंबरठय़ावर आलेला</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे आनंद आणि रॅन्डीमधील मुख्य साम्य. परंतु भविष्य समजल्यानंतर उरलेल्या काही महिन्यांमध्ये आपल्या लहानग्या मुलांसाठी</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विद्यार्थ्यांसाठी</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सहकाऱ्यांसाठी आणि प्रिय पत्नीसाठी कोणत्या आणि कशा स्मृती मागे ठेवून जायचे</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याचे नियोजन करणारा रॅन्डी हा विलक्षण माणूस या पुस्तकात आपल्याला भेटतो. मरणाला सामोरे जाताना त्याच्या मनात उठणाऱ्या अनंत भावभावना</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">विचार आणि कृती आपल्याला हसवतात</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">रडवतात आणि अंतर्मुख करतात! मृत्यूचे अटळपण गृहीत धरून उरलेला प्रत्येक क्षण सत्कारणी कसा लावता येईल</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याचाच विचार लेखक करीत राहतो. लहानपणापासून पाहिलेली स्वप्ने कशी साकारली</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कोणामुळे आणि कोणकोणत्या पद्धतीने साकारली</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यासाठी पालक</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">शिक्षक</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सहकारी यांची कशी मदत झाली याचा आढावा घेतानाच चांगले जीवन जगण्यासाठी काय महत्त्वाचे</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याची नोंद रॅन्डी</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">करतो.</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याही पलीकडे जाऊन स्वत:ची आणि निकटच्या अनेकांची स्वप्ने साकार करण्यात आलेले अनुभव तसेच यशापयशांचीही खास नोंद तो करतो. खजील करणाऱ्या घटना प्रांजळपणे समोर ठेवतो. स्वप्ने साकार करण्यासाठी आपल्या सभोवतालच्या माणसांशी संवाद साधण्याची</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">नाते जोडण्याची हातोटी हा त्याचा मोठाच गुण आहे. प्रत्येकाने स्वप्ने बघावीत</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यासाठी धडपडावे आणि इतरांनाही त्यांची स्वप्ने बघण्यासाठी</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">साकारण्यासाठी मदत करावी</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्यांची मदत घ्यावी आणि सर्वानी सृजनशीलतेचा आनंद घ्यावा हीच भावना त्यामागे दिसते. वास्तवातील जगामध्ये अनेक दु:खे असतीलही पण जग बदलण्याचा अभिनिवेश न करता भासमान वास्तवात स्वत:च्या कल्पनांना मुक्त वाव देत वास्तवात त्यासाठी लागणारे अफाट कष्ट करून नवनवीन तंत्रज्ञान निर्माण करण्याच्या अनेक युक्त्या तो जाताजाता सांगतो. भविष्यामध्ये आपल्या मुलांची स्वप्ने साकार करायला आपण नसणार</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याचे वाईट वाटत असतानाही त्यांना मदत करणारे असंख्य लोक असतील</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याचा त्याला विश्वास वाटतो व पैसे फारसे महत्त्वाचेही नाहीत हे तो जाणतो</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">; </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">पैशांपेक्षाही मौल्यवान अशा अनेक प्रकारच्या संपत्तीचा साठा जमा करण्याचे</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">त्या जपून ठेवण्याचे नाना मार्गही तो सांगतो.</span></span></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">मरणाची चाहूल लागल्यावर आपले विचार आणि भावना सार्वजनिक भाषणातून व्यक्त करण्याची संधी रॅन्डीला मिळाली आणि त्याने या संधीचे अक्षरश: सोने केले. तुम्ही लवकरच मरणार आहात आणि त्यापूर्वी तुम्हाला आयुष्यात कशाकशाचे महत्त्व वाटते</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कोणते विचार सहकाऱ्यांबरोबर वाटून घ्यावेसे वाटतात</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याबद्दल एका प्राध्यापकाचे भाषण अमेरिकेतील कार्नेजी विद्यापीठात दरवर्षी आयोजित केले जाते. या भाषणासाठी आमंत्रण मिळणे हा प्राध्यापकांसाठी मोठाच सन्मान समजला जातो. मात्र या विद्यापीठातील रॅन्डी पॉश या संगणकशास्त्राच्या प्राध्यापकाला २००७ सालचे व्याख्यान द्यायला निमंत्रित केले तेव्हा त्याला मात्र आपल्या मृत्यूची कल्पना करण्याचे संकट वाटले नाही कारण तो खरोखरच मृत्यूची गडद होणारी सावली बरोबर घेऊन वावरत होता. तीन ते सहा महिन्याचे आयुष्य त्याच्याजवळ होते. अशा वेळी आपल्या पाच</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">तीन आणि दीम्ड वर्षांच्या बछडय़ांबरोबर</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">केवळ आठ वर्षांचे सहजीवन मिळालेल्या सहचरीबरोबर उर्वरित वेळ घालवावा ही इच्छा असणे स्वाभाविक होते. परंतु आजारपणातही काही महिने अतिशय मेहनत घेऊन रॅन्डीने हे भाषण तयार केले आणि गच्च भरून वाहणाऱ्या सभागृहातील श्रोत्यांपुढे सादर केले. विद्यापीठाने त्याचे व्हिडीओ रेकॉर्डिग करून ते नेटवर टाकले आणि अक्षरश: जगभरातील लाखो विद्यार्थ्यांनी ते पाहिले</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">ऐकले. याच भाषणाचे संदर्भ घेऊन रॅन्डीने जेफ्री झास्लोव्ह या पत्रकाराची मदत घेऊन साकार केलेले हे विलक्षण पुस्तक.</span></span></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">या भाषणासाठी रॅन्डीने निवडलेला विषय आणि त्याचे शीर्षक आहे. </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">‘</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">बालपणाची स्वप्ने खरोखरी साकारताना</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’-'Really Achieving Your Childhood Dreams' </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे शीर्षकच आपल्याला सांगते की भाषण आणि पुस्तक मृत्यूबद्दल नाही तर जगण्याबद्दलचे आहे. पहिल्याच प्रकरणाचे नाव आहे</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, ‘</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">अॅन इन्जर्ड लायन स्टिल वॉन्टस् रोअर</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">’. </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">जखमी सिंहाला अजूनही डरकाळी मारायची आहे. रॅन्डीचा स्वप्नप्रवास बालपणापासून सुरू होतो. आपल्याला चांगल्या आईवडिलांची लॉटरी लागली हे नमूद करतो तेव्हा जगातील असंख्य मुलांना ती लागत नाही</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">याचे भान त्याच्याजवळ दिसते. रॅन्डीच्या चित्र-विचित्र रंगीबेरंगी स्वप्नांना आईवडिलांनी फुलवायला मदत केली. बैठय़ा घरामध्ये राहताना उंच इमारतीचे स्वप्न पाहणारा रॅन्डी खोलीचे दार लिफ्टसारखे रंगवतो. बाजूला लिफ्टचे बटन आणि दारावर वर सहावा मजला असे रंगवून वर्तमानातच तो आपले स्वप्न प्रत्यक्षात आणतो! अशासारख्या प्रसंगी शिक्षकांची</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सहकाऱ्यांची अतिशय कमी शब्दांमध्ये रेखाटलेली व्यक्तिमत्त्वे पुस्तकात भेटतात. त्या सर्वाचा लेखक ऋणी आहे.</span></span></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">यशापयशाची जबाबदारीही तो मानतो. नशीब नावाच्या गोष्टीवर त्याचा विश्वास आहे पण त्याची नशिबाची व्याख्या दैववादी नाही तर कर्मवादी आहे. संधी मिळताच आपल्या सुसज्जतेचे स्वप्नपूर्तीमध्ये झालेले (किंवा न झालेले) रूपांतर म्हणजे नशीब! त्यामुळे सतत दक्ष</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कार्यक्षम राहणे महत्त्वाचे आहे हे तो जाणतो. मानवी बुद्धीला सतत धारदार करण्याचा</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">प्रयत्नवादी मंत्र तो सतत घोकत राहतो. दूरदृष्टीने पर्यायी नियोजन त्याला महत्त्वाचे वाटते. दैववाद नाकारून भव्य स्वप्ने बघण्याची अमेरिकन परंपरा त्याच्यामध्ये आपसूक दिसते. बराक ओबामांनी पाहिलेल्या मानवजातीच्या भविष्याच्या स्वप्नाच्या जातीचेच रॅन्डीचे हे अमेरिकन स्वप्न आहे. तुलनेने आपण भारतीय पारंपरिक मानसिकता जपतो आणि मुलांच्या सहजस्वप्नांना दूर ठेवत पठडीतले संस्कार करतो.</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">हे पुस्तक म्हणजे सकारात्मक दृष्टिकोन</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">कार्यमग्नता</span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">स्फूर्ती देणारा एक आनंदाचा झरा आहे.</span></span></span><span class="apple-converted-space"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"> </span></span></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> </span><strong style="border-style:initial;border-color:initial;outline-width: 0px; outline-style: initial;outline-color: initial"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; font-family: Mangal; color: black; border-top-style: none; border-right-style: none; border-bottom-style: none; border-left-style: none; border-top-color: windowtext; border-right-color: windowtext; border-bottom-color: windowtext; border-left-color: windowtext; border-top-width: 1pt; border-right-width: 1pt; border-bottom-width: 1pt; border-left-width: 1pt; padding-top: 0cm; padding-right: 0cm; padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">सुलक्षणा महाजन</span></span></strong><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; font-family: '4C GandhiMarathi', serif; color: black; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><br /></span> <span class="apple-style-span"><span style="color:#246DA5;border:none windowtext 1.0pt; mso-border-alt:none windowtext 0cm;padding:0cm;text-decoration:none;text-underline: none"><a href="mailto:sulakshana.mahajan@gmail.com" style="border-style:initial;border-color:initial;outline-width: 0px;outline-style: initial; outline-color: initial"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;">sulakshana.mahajan@gmail.com</span></a></span></span></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align:justify"><span class="Apple-style-span" style="font-family:'4C GandhiMarathi', serif;font-size:100%;color:#246DA5;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 13px; line-height: 14px;"><br /></span></span></p>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-2236982453834244700.post-68318482568146411052009-10-11T18:19:00.003+05:302009-10-11T21:31:31.398+05:30आपण त्यांना पाडू शकता<p class="MsoNormal" style="margin-right:71.1pt"></p><div style="text-align: justify;"><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हो</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हो! आपण त्यांना पाडू शकता</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हाँ। आप उन्हें हरा सकते है।</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">माफ करा पण दुर्दैवाने हा नारा माझा नाही</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">; </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पण मला नक्की आवडेल असं म्हणायला. खरं तर तुम्ही दुबळे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">षंढ नसाल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर आपल्या सदसद्विवेकबुद्धीला स्मरून</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुम्हीही हे म्हणू शकता. नुसतं म्हणूनच नाही तर प्रत्यक्षात अमलात आणू शकता.</span></span></span></span></div><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">१९६७ च्या काळात</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">निवडणुकीदरम्यान</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">काँग्रेसचे बलाढय़ नेते स. का. पाटील आणि त्या वेळच्या संयुक्त समाजवादी पार्टीचे नेते</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जॉर्ज फर्नाडिस यांच्यामधील ही अटीतटीची आणि प्रतिष्ठेची निवडणूक होती. जॉर्ज फर्नाडिस यांचा एकच प्रभावी नारा होता. मुंबईभर जागोजागी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इंग्रजी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हिंदी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मराठीत त्यांचा एकच नारा होता. </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आप उन्हें हरा सकते है। आपण त्यांना पाडू शकता</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">रस्त्यावर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इलेक्ट्रिकच्या खांबावर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">बस स्टॉपवर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">बसवर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">रेल्वे स्थानकांवर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पोस्टर्सवर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सगळीकडे फक्त एकच वाक्य </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपण त्यांना पाडू शकता</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’.</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">विरोधक या वाक्याची खिल्ली उडवत होते आणि चमत्कार झाला. ज्यांना या </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मुंबईचा अनभिषिक्त सम्राट</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">असं संबोधलं जायचं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">ते स. का. पाटील चक्क </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पडले</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’. </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जॉर्ज फर्नाडिस यांनी त्यांना </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">एका वाक्यानं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पाडलं. ही अतिशयोक्ती वाटेल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पण हा इतिहास आहे. रेकॉर्ड ब्रेक करणारा इतिहास! आज त्या घटनेनंतरच्या ४०-४२ वर्षांनंतर हे असं घडू शकेल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">या इतिहासाची पुनरावृत्ती होऊ शकेल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपण मनात आणलं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर निष्क्रिय</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">भ्रष्ट</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नाठाळ</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">बाप कमाईवर टेंभा मिरवणाऱ्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सरंजामशाहीची चटक लागलेल्या उमेदवारांना आजही आपण पाडू शकतो</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">होय! मनात आणलं तर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपणही त्यांना पाडू शकता..</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली मराठी भाषा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपले मराठी संस्कार</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली महाराष्ट्रीय संस्कृती यांच्या नाकावर टिच्चून एखादा राजकीय पक्ष</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जर आपला प्रदेशाध्यक्षच</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, ‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">अमराठी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नेता असेल तर इतर कार्यकर्त्यांनी आणि नेत्यांनी बहुधा बांगडय़ा भरल्या असाव्यात. परप्रांतियांनी उच्च पदावर बसून</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्याला आपल्या संस्कृतीचे धडे द्यावेत आणि ते आपण झेलावेत यासारखी दुसरी लाचारी नाही. पण मग अन्याय झाल्यावर गरळ ओकण्यापेक्षा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आताच का नाही निर्णय घ्यायचा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमच्या घरात</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">परका माणूस ठाण मांडून बसला आणि त्याला हवी ती मनमानी तो करू लागला</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर तुम्ही काय </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">अतिथी देवो भव</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">म्हणत</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्याला हवं ते त्याच्या पदरात वाढाल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">परप्रांतियांच्या त्या उंटांना तुमच्या तंबूत घेतल्यावर तो निरुपमी उंट अजून तंबू मागतोय</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्याचे तुम्ही चोचले पुरवणार</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नाही ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग मनात आणलं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर आपणही त्यांना पाडू शकता..</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">राजकारणाच्या या पटावर प्याद्यांच्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">लिंबू-टिंबूंच्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">लगोरीच्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">साईसुटय़ोच्या किंवा संगीतखुर्चीच्या खेळात</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मला फसवलं असं म्हणत</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जर अजून दहा बारा डोकी गोळा केली</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">दहावी-पंधरावी आघाडी बनवली आणि </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुम्ही समुद्रात स्मारक बांधलं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर आम्ही पण समुद्रात स्मारक बांधू</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">अशी बालिश गर्जना केली</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर अशा बालिश घोषणांनी या राज्याचे आर्थिक प्रश्न सुटतील</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">गरिबी नष्ट होईल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">एका ठराविक समाजाचे लोक साक्षर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सुशिक्षित होतील</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">डाव त्यांच्या हातात येईल</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग असा रडीचा डाव खेळणाऱ्यांना राज्याचे फासे टाकायला द्यायचे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नाही ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">एवढं कळण्याइतके तुम्ही सुबुद्ध आहात ना </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग मनात आणलं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर आपणही त्यांना पाडू शकता.</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्या मुलाबाळांची</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पचनशक्ती</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">बौद्धिक क्षमता किती</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हे जन्मदाते म्हणून आपण जाणतोच ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुम्हाला पंचपक्वान्नं आवडतात म्हणून तुम्ही मुलाबाळांना बकासुर बनवत नाही ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">ऐपत नसताना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नकटय़ा नाकाच्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">शेळकाटय़ा मुलीला दागदागिन्यांनी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">उंची पेहरावांनी मढवून</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">बार्बी डॉल बनवून आपलीच शोभा करून घेत नाही ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग हे मुंबई शहर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">ही मुंबापुरी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमची-आपली कर्मभूमी! तिला न झेपणाऱ्या लोंढय़ांची</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">अवाढव्य प्रकल्पांची</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">दिखाव्याच्या </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">शांघाय</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">प्रतिकृतीची खरच गरज आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">स्वातंत्र्यदेवता ३०० फूट उंच</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">म्हणून आमचा अश्वारूढ पुतळा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्याहून काही सेंटिमीटर उंच</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हे राज्य</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इथली अर्थव्यवस्था म्हणजे काय पोरखेळ आहे का</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">राज्याच्या विकासाची उंची वाढवण्याऐवजी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">निर्जीव घोडय़ाची उंची वाढवण्यात या हावरट राज्यकर्त्यांना रस का</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">समुद्रात स्मारक बांधायच्या अट्टाहासापायी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हे खारं पाणी अनेक ठिकाणी मुरतंय</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हे कळण्याइतके आपण सज्ञान आहोत ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग त्या मनमानी राज्यकर्त्यांसमोर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपण षंढासारखे हतबल का</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्यांच्याच हाती परत सत्ता सोपवायचा </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नाइलाज</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">का</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मनात आणलं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तर आपणही त्यांना पाडू शकता..</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">भाषावार प्रांतरचनेनुसार ५० वर्षांपूर्वी आपल्याला आपल्या भाषेचा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्या संस्कृतीचा प्रांत मिळाला</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">; </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">परंतु आपली भाषा प्राचीन आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">समृद्ध आहे हे कोणी विसरायच्या आत आठवण करून द्यावीशी वाटते की</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">ती आपली </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मातृभाषा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सुद्धा आहे. आज त्याचेही </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जागतिक हक्क</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">राजकारण्यांनी वाटून घेतले आणि मग त्या जागतिक हक्काच्या लोण्याचा गोळा कोणी फस्त करायचा यावरून रस्सीखेच सुरू झाली. मराठी अस्मिता जितकी महत्त्वाची तितकीच मराठी </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">भाऊबंदकी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सुद्धा जगाला दाखविण्याइतकी सर्वश्रेष्ठ आहे का</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपला प्रांत सोडून सीमोल्लंघन केलंत तर </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मराठी माणूस</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">म्हणून इतर भाषिकांच्या लक्षात राहते ती </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मराठी भाऊबंदकी!</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मराठी अस्मितेबरोबरच अन्न</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">वस्त्र</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">निवारा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">वीज</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">रस्ता</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पाणी या माणसाच्या महत्त्वाच्या गरजांपेक्षाही ही </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">भाऊबंदकी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आणि पातळी सोडून वापरलेली भाषा हाच या राजकारण्यांचा २ी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’’</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">्रल्लॠ स्र््रल्ल३ आहे का</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपण भाषा जपू या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">भाषेचं संवर्धन करू या असं म्हणत म्हणत आपल्या मुलाबाळांना मात्र परकीय भाषेत </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">ज्ञानेश्वरी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">शिकवायची आणि आपल्याकडे मतांचा जोगवा मागताना मात्र गरळ ओकणारी मातृभाषा वापरायची</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">याची या राजकारण्यांना लाज कशी नाही वाटत</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">खुर्चीसाठी भीक मागताना महाराष्ट्राच्या भाषेला- संस्कृतीला लाज आणणारे संस्कृतिरक्षक तुम्हाला भूषणावह वाटतात</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">नाही ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग मनात आणलंत तर आपणही त्यांना पाडू शकता..</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली संस्कृती</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपला धर्म</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली राष्ट्रभाषा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली राष्ट्रभक्ती</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपला स्पष्टवक्तेपणा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली शिस्तबद्धता याचा सदैव </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">गर्व</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">बाळगणारे आज इतरांना ब्रह्मज्ञान शिकवतायत</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पण स्वत: मात्र..</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इतरांच्या घराणेशाहीविरुद्ध आवाज उठवत स्वत:ही तीच घराणेशाही आता लोकांच्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">जनतेच्या माथी मारायला सुरुवात केलीच ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">यंदाच्या या निवडणुकीत तर त्यांनी सत्तेत सहभागी होण्यासाठी वाट्टेल ती </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">लाचारी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पत्करण्याची भूमिका घेतली. आपल्याच कुटुंबातल्या लेकराबाळांच्या कपाळी टिळे लावून</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्यांनाच वाऱ्यावर सोडून आपलंच घर शेजाऱ्याला दान देऊन टाकलं. धर्माला जागणाऱ्यांनी अख्खा </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">शेजारधर्म</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">च पाळायचा ठरवल्यावर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">परधर्मीय शेजाऱ्याचा बापही यांना </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सर्वश्रेष्ठ</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">वाटायला लागला. मग आपलं राष्ट्रप्रेम</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली कट्टर भूमिका</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपली तत्त्वनिष्ठता या सगळ्यांना तिलांजली देऊन त्यांनी </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्या बापाचं</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">या घरात बसून गुणगान सुरू केलं. मग कसा ठेवायचा यांच्या राष्ट्रभक्तीवर विश्वास</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हे असले बेगडी राष्ट्रप्रेम बाळगणारे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्या प्रांतावर</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्या राज्यावर काय प्रेम करणार</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">कशी असेल यांना </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्या</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मातृभाषेची आणि आपल्या राज्याच्या विकासाबद्दल आपुलकी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">कशावरून हे असला शेजारधर्म पाळायची लाचारी स्वीकारणारे </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">संघटित लोक</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हे </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">महाराष्ट्र</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">घर उद्या परप्रांतीयांना आंदण देणार नाहीत</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इतकं कळण्याइतके तुम्ही सुबद्ध आहात ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग मनात आणलंत तर आपणही अशा संधिसाधू</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मतलबींना पाडू शकता..</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">सत्तेची खुर्ची </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">उबदार</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">च असते. आपणच ती उबदार बनवली. त्यामुळे इथे सत्तेच्या खुर्चीसाठी खरं तर सगळेच हपापलेले! वेळप्रसंगी लाळ गाळत ती मिळवण्याची स्वप्ने पाहणारे! आपल्या हितासाठी</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्या भल्यासाठी आपणच बनवली ना ती उबदार</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग त्या खुर्चीवर विराजमान होण्यासाठी अजूनही काही लायक मंडळी आहेत इथं! त्यातले अनेकजण अजूनही </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मन</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">असणारे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपल्याबरोबर इतरांच्याही भावना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इतरांचं हित</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">इतरांचा स्वाभिमान जपणारे आहेत. त्यांची सदसद्विवेकबुद्धी अजूनही जागृत आहे. त्यांना जाणीव आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमचा खेळखंडोबा होणाऱ्या शिक्षणाची! त्यांना जाणीव आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमच्या </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">हायजॅक</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">होणाऱ्या भाषेची अन् संस्कृतीची!! त्यांना काळजी आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमच्या हकनाक जाणाऱ्या जीवाची! त्यांना काळजी आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमच्या मूलभूत गरजांची</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमच्या दोन वेळच्या जेवणाची!! त्यांना कणव आहे तुमच्या सुखी-समृद्ध जीवनाची!</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">त्यांच्या हाती सोपवा नेतृत्व! या सत्तेच्या बाजारात स्वत:ला विकायला निघालेल्या नेत्यांमधला नेमका आपला </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">माणूस</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">निवडून काढा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">वेचून काढा. तो </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपला</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आहे</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">याची खात्री पटवून द्या. मग नको तिथं जात</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">पात</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">धर्म किंवा कुठलीही राजकीय लेबलं! झिडकारून टाका त्या बाजारबसव्या राजकारण्यांची मक्तेदारी. इथं सुखी-सुदृढ-समृद्ध जीवन जगायला माणुसकीच लागते हो! आणि ती माणुसकी जपणारा</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">ओळखणारा </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">आपला माणूस</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’! </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">एवढं कळण्याइतके आपण सारे सुबुद्ध आहोत ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">तुमचा निर्णय चार दिवसांवर येऊन ठेपलाय.</span></span></span></span></span></div></span><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><div style="text-align: justify;"><span class="Apple-style-span" style=" line-height: normal; "><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग या पंचवार्षिक बाजाराचा वीट कसा नाही आला अजून</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">प्रदूषण आणि धकाधकीच्या जीवनापासून लांब</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">दोन दिवस काही क्षण निरामय शांतता मिळावी म्हणून </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">वीकएण्ड होम्स</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">शोधताच ना</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">? </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">मग तसंच या बाजारबुणग्यांपासून सुटका करून शांत</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">, </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">निर्मळ जीवन जगू देईल असा </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">‘</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">देवमाणूस</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-GB" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">’ </span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="AR-SA" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">निवडून आणणे हे स्वप्नवत वाटत असलं तरीही.. आपणच हे करू शकता</span></span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="MR" style="line-height: 115%; color:black;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">!</span></span></span></span></span></div></span><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;margin-right: 71.1pt; "><span class="Apple-style-span" style="line-height: 13px; "><span class="Apple-style-span" style=" line-height: 27px; border-collapse: collapse; font-weight: bold; "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">संजय पेठे - </span></span><a href="mailto:sanjaypethe@yahoo.com" style="margin-top: 0px; margin-right: 0px; margin-bottom: 0px; margin-left: 0px; padding-top: 0px; padding-right: 0px; padding-bottom: 0px; padding-left: 0px; border-top-width: 0px; border-right-width: 0px; border-bottom-width: 0px; border-left-width: 0px; border-style: initial; border-color: initial; outline-width: 0px; outline-style: initial; outline-color: initial; text-decoration: none; color: rgb(36, 109, 165); "><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;">sanjaypethe@yahoo.com</span></span></a><span class="Apple-style-span" style="font-size: medium;"><span class="Apple-style-span" style="font-family:georgia;"> </span></span></span></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;margin-right: 71.1pt; "><span class="Apple-style-span" style="font-family:'4C GandhiMarathi', Georgia, 'Times New Roman', Times, serif;font-size:130%;"><span class="Apple-style-span" style="border-collapse: collapse; line-height: 27px;font-size:14px;"><b><br /></b></span></span></p>Narendra prabhuhttp://www.blogger.com/profile/13753262722499845248noreply@blogger.com0